Cornelis Kraijenhoff 1758-1840; Een
loopbaan onder vijf regeervormen (Nijmegen,
2009), gepubliceerd. Tot mijn verbazing
worden in dit proefschrift weliswaar alle
aspecten van de veelzijdige Krayenhoff in een
breed kader besproken, doch zijn werk als
geodeet komt er uiterst bekaaid van af. Zelfs
zijn publicaties in het gezaghebbende vakblad
Monatliche Correspondenz zur beförderung
der Erd- und Himmelskunde, onder redactie
van de astronoom F.X. von Zach (1754-1832),
zijn niet bij de opgave van de werken van
Krayenhoff (p. 446-447) terug te vinden.3 Zie
afbeelding 1de titelpagina van Krayenhoffs
"Batavische Vermessungen".
De "Batavische Vermessungen" van Krayen
hoff werden door eigen astronomen, eerst door
Van Swinden en daarna door F. Kaiser (1808-
1872) bekritiseerd en verbeterd, maar bleven,
met de nodige aanvullingen en correcties, zo'n
75 jaar staan tot in 1879 met de volledige her
ijking van het Nederlandse driehoeksnet werd
gestart.4 De reden hiervoor was dat de nauw
keurigheid van het Krayenhoff-net met een
gemiddelde (in de standpunten) van zo'n drie
boogseconden ofwel 93 meter een voor Neder
landse begrippen ongekende nauwkeurigheid
was! Ter vergelijking: de geografische nauw
keurigheid van de grotere sterrenwachten zaten
in Krayenhoffs tijd al binnen de boogseconde
ofwel 31 meter.
Omdat juist de wereldwijde geodesie/hydro
grafie in de periode 1787-1850 een, na de
tweede wereldoorlog, vrijwel onbesproken
facet is zal ik daar, in relatie tot Krayenhoff,
nader op ingaan. Men zou dit het vergeten
hoofdstuk van Wilfried Uitterhoeve kunnen
noemen.
Tabel 1: West-Europese hoofdrolspelers bij de driehoeksmetingen rond 1800
Toelichting op tabel 1:
Leidinggevenden bij de koppeling van de sterrenwachten Parijs en Greenwich in 1787.
Vet weergegeven zijn Perny de Villeneuve als de formele opdrachtgever en Krayenhoff als direct leidingge
vende van de Nederlandse triangulatie, uitgevoerd door de Landmacht en de Marine. De hydrograaf A. A.
Buyskes (1771-1838) zorgde, met gebruikmaking van Krayenhoffs basispunten, voor de kusttriangulatie
inclusief de Zuiderzee en de Waddeneilanden. De algehele wetenschappelijke leiding had Van Swinden.
Zowel Van Swinden als Krayenhoff waren vanaf de oprichting van het (Koninklijk) Nederlands Instituut voor
Wetenschappen (nu KNAW) door Lodewijk Napoleon in 1808, beiden lid van de wis- en natuurkundige
afdeling, waarmee ze 's Lands vertegenwoordiger waren voor de vakgebieden: wiskunde, landmeetkunde,
sterrenkunde, aardrijkskunde en zeevaartkunde.5
Brits
Frans
Overigen
Nederlands
Astronomen
N. Maskelyne
J.D. Cassini
F.X. von Zach
Van Swinden
J.L. Tiarks
A. Perny de
J.F. Würm
Beeck Calkoen
Villeneuve
J. de Gelder
Geodeten
W. Mudge
J.B.J. Delambre
K. von LeCoq
Krayenhoff
T.F. Colby
P.F.A. Méchain
J.C. Freese
J.M.M. Ferriere
J.R. Delaistre
W.P. Camp
L. Puissant
Hydrografen
A. Dalrymple
J. N. Buache
V Tofino
A.A. Buyskes
3 Krayenhoff, Monatliche Correspondenz zur Beförderung der Erd- und Himmelskunde'. "Batavische Vermessungen" in vier
afleveringen 8 (1803) p. 501-506 en 9 (1804) p. 168-186, 264-268 en 338, plus zijn kaart "Trigonometrisches Dreyeck-netz zur
Karte der Batavischen Republiek".
4 L. Aardoom, 2004: 125 jaar Nederlandse Commissie voor Graadmeting, Waterpassing en Geodesie, in: De Hollandse Cirkel
2004 1 -3
5 J.M. Mohrmann. De wereldwijde primaire triangulatie als 'onfeilbare grondslag' voor negentiende eeuwse kaarten, in Caert
Thresoor 2006-3, p. 66-71
143
