III. HOLLANDE ET BELGIQTJE. Ajb. 6. Connaissance des Temps 1838, een deel van de primaire punten, berekend door C.R. T. Krayenhoff, door onze Lengtegraadcommissie ge\>erifïeerd en verbolgens van overheids wege gepubliceerd. Kolom 4 geeft de absolute tijd voor ieder basispunt. Niet alleen over het land werden van sterren wacht tot sterrenwacht metingen verricht, ook over het water, om (ei)landen of continenten met elkaar te verbinden, werd gemeten. Dit waren zogeheten chronometerreizen. Aan boord werden tientallen geijkte chronometers meegenomen, waarmee de astronomische ofwel absolute tijd vastgesteld kon worden. De astronomische tijd was tevens de maat voor de lengtegraad. Bij de opgave van de lengtegraad van een basispunten werd, bij ieder punt in een eigen kolom, de absolute tijd weergegeven. Zie afb. 2 en 6, de absolute tijd staat bij ieder basispunt aangegeven. Voor de triangulatie van Nederland was de chronometerreis van J.L. Tiarks (zie tabel 1) van belang, omdat hiermee in het Noorden Oostfriesland - met de sterrenwacht Altona - via Helgoland met de sterrenwacht van Greenwich gekoppeld werd. Met deze metingen kon vervolgens de Britse marine- officier/hydrograaf captain William Hewlett een voor heel West-Europa belangrijke kaart construeren: Northsea, from Dover and Calais to Orfordness and Scheveningen (1831-1840). In deze kaart waren alle door Nederlandse hydrografen J.C. Rijk, S.J. Keuchenius, A. Van Rhijn en G.A. Tindal uitgevoerde metingen geïncorporeerd.11 Om het triangulatieverhaal compleet te krijgen ben ik in een dozijn eerdere publicaties al systematisch van West-Indië, Amerika, Australië, China en Japan naar de Indische- Archipel en via Brits-Indië weer naar huis gereisd. De onderstaande conclusies zijn een logisch vervolg op deze wereldreis. Alost Amsterdam (cl. dci'Ouest] Anvers Aardciïibnrg Bcrg-op-Zoom 5a°37' 55" 5o.56.18 5a.22 3o 5ii3.14 5i.16.24 5i.58.46 5o 42.17 5i.29.41 52.29.11 2024' 54" E. 1,41.58 2.02.54 2. 3.55 r. 6.43 3.34.30 1,a5. 4 1.26.17 i.57. 9 2rf).23 o* 9' 40" 0. '6 48 0.10.12 0. 8.t6 0. 4.37 0. r4-r8 0. 5.4o 0. 5.45 0. 7.49 0. 9.18 Krayenhoff. Cassini. 1789,326, Krayenhoff. Idem. Idem, Idem. Idem. Cassini. 1789.326. Krayenhoff. Idem. Bodegraven Bois-le-Duc (gr. églisc). Bommel Breda Bviellc (clochcr) feu fix. Bruxellcs Docsbourg Delft 5a. 5.12 5r.4t.18 5t.48.47 5i,35.22 51.54.u 5iia.3o 5o.5o.5p 02. o.56 2.24.30 2.58.22 2.55. T 2.26.23 r.49.36 0.53.20 2. 2. 0 3.47.55 2. r.or 3.49.13 0. 9.38 0.1r.53 0.11.40 0. 9.46 0. 7.18 0. 3.33 0. 8. 8 0.l5.T2 0. 8. 6 0.i5.17 Idem. Idem, Idem. Krayenhoff. Idem. Idem. Cassini. 1789. iS36. Krayenhoff. Idem. Idem. Dixmude Domburg [Ënkuysen. or. 2. 3 5r.33.5r 02.42.16 03 r41 1. 9.38 2192.8 2.57.28 0. 2. 7 0. 4.39 0. 9.18 0. n.5o Idem, Idem. Idem. Idem. 11 Anoniem, Nautical Magazine 11 (1842), p. 289-291 149

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

De Hollandse Cirkel (DHC) | 2009 | | pagina 23