Column: geodeet en verleden
In het nieuwe boek 'Honderd jaar Nederlandstalige pulpbladen',
uitgave LLKN, ISBN 978 90 78390 09 1, mankeren onze vak
bladen en die werden dus niet massaal verkocht en gelezen.
Echter: ook de Digitale Bibliografie van de Nederlandse
Geschiedenis (www.dnbg.nl) geeft met het zoekwoord geodeet
zegge en schrijve één treffer: H.C. Pouls, Heeft de geodeet geen
belangstelling voor het verleden?, in: NGT 1979. Natuurlijk,
met landmeter zijn er altijd meer treffers dan met geodeet.
Natuurlijk: de Koninklijke Bibliotheek (KB) treft zelf ook
blaam, want De Hollandse Cirkel is een uitgave met een
International Standard Serial Number (Caert-Thresoor ook,
Geo-Info niet). Maar toch, het lijkt typerend: 'Heeft de geodeet
geen belangstelling voor het verleden?' als enige treffer....
Precies vijftig jaar geleden, in 1960 dus, was het 25 jaar terug
dat de studie voor civiel landmeter aan de TH werd ingesteld (1935). 'Het enige persbericht verscheen in
de rubriek '25 jaar geleden' van een advertentieblaadje, de Delftsche Post, dat huis aan huis gratis wordt
verspreid. Ik geloof dat het aanmatigend is uit dit feit te concluderen, dat de buitenstaanders meer
belangstelling hebben voor de geodesie dan de landmeters zelf', zo schreef prof.ir. G.F. Witt voorin het
Lustrumboek 1955-1960 van het Landmeetkundig Gezelschap Snellius. De conclusie dat de geodeet
geen belangstelling voor het verleden had drong zich echter wel op....
Zodra het over instrumenten gaat is het het andere uiterste. Niet alleen volle instrumentenkasten illustreren
dat, zelfs bij diensten die landmeters zelf de deur uit deden (gemeente Amsterdam, Rijkswaterstaat DID
en Universiteit Wageningen). In 2004 alweer gaf Wageningen UR een boekje uit over 15 jaar GIS daar
('Put on the map') met daarin menig landmeetkundig instrument van vóór die tijd!
Twee recenter voorbeelden illustreren dat fenomeen ook. Docent Bert Kuipers van de Hogeschool
Inholland vroeg in Geo-Info 2010-3 om een WILD Tl van het laatste model ter overname. 'Ruil met
ouder instrument is bespreekbaar'zo kwam er als lokkertje bij te staan en dat kom je in een ander vak
zo nooit tegen.
Het tweede voorbeeld is uit de handel. In Reeuwijk was dit voorjaar met beschermde afbeeldingen (nou
ja...) op www.marktplaats.nl te koop: een lége kist t.e.a.b. De beschrijving was als volgt:
'Zwaar en degelijk uitgevoerde eikenhouten antieke kist, versterkt met koperen hoekbeslag, met zwaar
koperen handgreep en koperen plaatje in de deksel met daarop nummer 56 ingeslagen, daarnaast een
soort ingelijste uitgebreide handleiding van G. de Koningh te ARNHEM - Fabriek voor GEODETISCHE
INSTRUMENTEN voor Waterpasinstrument No. 3511
In de kist zelf nog een glazen flesje met rode vloeistof in een metalen kokertje met schroefdop (links) en
een heel zwaar messing onderdeel met schroefdraad???
Op de buitenzijde van de kist nog opgeplakte en overgeplakte labels van oa. Ministerie van Verkeer en
Waterstaat Meetkundige Dienst van de Rijkswaterstaat Kanaalweg 3b Delft.'
Dat laatste label moet gezien het adres - nu een grasvlakte - uit de periode 1956-2003 zijn. In de data
bank op de webstek van de stichting komt instrument 3511 zelf (nog?) niet voor. Wel een waterpas
instrument van De Koningh met nummer 3506 van de gemeente Hilversum, gedateerd op circa 1946. Zo
oud zal de kist dus ongeveer ook wel zijn en - al is het voor sommigen schrikken - dat is kennelijk
voldoende voor het bijvoeglijk naamwoord 'antieke'. En ik blijf benieuwd naar waar het instrument
gebleven is: reacties zijn welkom.
Om in nr 3 een te grote rubriek Reacties te voorkomen: ik weet dat het Kadastermuseum meer vergaart
dan instrumenten en ook dat in Geo-Info 2010-4 nog een complete serie 1959-2003 van Geodesia werd
aangeboden. Dat was nog pal na de berichtgeving over de plaatsing daarvan op internet ook....
Adri den Boer
92
