Reactie
Graag geef ik een aanvulling op het artikel 'Sorg-
paal en De Haanpaal.van Henk Holsbrink in
nummer 2010-3. Aan het slot wordt opgemerkt
dat door het ontbreken van voldoende gegevens
niets werd geschreven over de genoemde Kadas
ter-landmeters A. de Geus en C. de Haan. Hij
vroeg mij nadien of ik wèl informatie over deze
landmeters in huis had. Gegevens over hen, en
over J. J. Sorg komen gelukkig royaal voor in: P.S.
Teeling, Landmeters van de kadastrering van
Nederland.1 Zijn informatie over J.J. Sorg bevat
geen nieuws.
Over Adriaan Gz. de Geus schrijft Teeling
(blz. 241): "landmeter bij de Verponding,
metende op speciale last van de HCV2 van 1808
tot 1810 de jurisdictie Puiflijk en in Gorssel en de
Kring van Dorth in Gelderland (kaarten in RAGE
invent. Nr. 96) en in Utrecht in 1811 (kaarten van
Lange Weide en Wilnis in het RAU). Is in 1817
landmeter le klasse in Overijssel en kadastreert
Almelo en Vriezenveen
En over C. de Haan schrijft Teeling (blz. 243
"landmeter bij de Verponding in 1808 als hij in
Zuid-Holland de Oranjepolder opmeet (ARA,
Archief DB 1813, doos 2) en in Eemnes (Utr.) in
1809 Maatboeken vervaardigt (aanwezig in
RAU). Is in 1811 géomètre du Cadastre, in Fries
land belast met de opmeting van de gemeente
Marum? Wordt in 1812 ancien géomètre du
Cadastre Hollandais genoemd en wonende te
Haarlem, die op 23 mei 1812 tot géomètre de le
classe te Arnhem wordt benoemd (RAGE, Archief
1795-1813, nr. 4988). Onh'angt in jan. 1813 van
Gogel een exemplaar van de Recueil Méthodique
(RAGE, alsvoor dossier 4987) en wordt in dat
jaar ingénieur-géomètre de le classe genoemd. Is
in 1819 landmeter der le klasse. Kadastreert tus
sen 1813 en 1822 een 15-tal Gelderse gemeenten
en ca. 1825 de gemeente Hellendoorn in Over
ijssel. In RAGE minuutplans van Duiven, Door-
werth, Groessen, Oosterbeek, Renkum en Ubber-
gen
Volgorde van de werkzaamheden
Het valt hierbij dus op, dat in 1816 het proces
verbaal van grensbepaling van Ambt Almelo is
opgemaakt door de landmeter C. de Haan, terwijl
de perceelsgewijze opmeting van die gemeente in
1817 is venicht door zijn collega A. de Geus.
Velen denken, ten onrechte, dat de gemeente
grensbepaling, de driehoeksmeting en de detail
meting door één en dezelfde persoon gebeurde.
Volgens de voorschriften uit de Recueil Méthodi
que, uitgave uit 1812 (hierna RM genoemd), was
de werkwijze als volgt:
"Aanwijzing der gemeenten RM art. 48. "De op
het cadaster te brengen gemeenten worden een
jaar te voren aangewezen. Dien ten gevolge biedt
de directeur der belastingen, na deswegens met
de ingenieur-verificateur te zijn overeengekomen,
in de maand October 1812, de lijst der gemeenten
aan, die hij, voor de bewerkingen van 1814,
meent te moeten voorstaan, en zoo vervolgens
van jaar tot jaar."
"Tijd der grensbepaling" RM art. 64. "De keuze
der gemeenten een jaar in voorraad bepaald
zijnde (48), moet men tot derzelver grensbepa
ling overgaan gedurende het jaar, hetwelk de
landmeting voorafgaat, opdat dus het opnemen
der plans door de zwarigheden omtrent de gren
zen niet meer afgebroken of vertraagd worde."
"Landmeter, die de grenzen bepaalt" (de tekst in
het Frans is "Géomètre delimitateur")
RM art. 65. "Te dien einde belast de prefekt, op
voorstel van den ingenieur-verificateur en het
rapport van den directeur, een' der landmeters der
eerste klasse van het departement, met de grens
bepaling van alle de aangewezen gemeenten."
"Traktement van den landmeter, die de grenzen
bepaalt" RM art. 66. "Zijne belooning bestaat in
de afzondering van het gedeelte, hetwelk, in de
schadeloosstelling der landmeters, die met de
perceels-gewijze verdeeling belast zijn, betrekke
lijk is tot den arbeid, welken de landmeter, die de
grenzen bepaalt, ter hunner ontlasting venigt.
P.S. Teeling, Landmeters van de Kadastrering van Nederland, Apeldoorn 1984
H.C.V. Hoofd-Commissie tot de Zaken der Verponding
Dit moet een vergissing zijn van Teeling, want Marum ligt niet in Friesland, maar in Groningen, en die plaats is in 1827/1828
opgemeten door de landmeter der 1e klasse F.F.N. van Huiten (blz. 4 en 6). Het Friese Arum is echter in 1811 (Franse tijd) opge
meten (blz. 20) door: "Monsieur de Haan (géomètre)"
162
