Afb. 6. Grafometer Museum De Be\>elanden
(foto Reggie den Os)
Afb. 8. Boekomslag 'Smallingerland op de kaart
Afb. 5. Aanhangstuk voor een astronomisch
instrument, Noord-Irak, Mosul, 13de eeuw
(www. nieuwekerk.nl)
veerd (afb. 5). 'Deze ophangsteun heeft waar
schijnlijk gediend voor een grote vrijstaande
kwadrant, sextant of astrolabium in een astro
nomisch observatorium. De signatuur van de
maker, Shakir ibn Ahmad, staat erin gegra
veerd. Er is een versiering van opengewerkte
arabesken, met krullen die sterk doen denken
aan de opengesperde muil van een draak.'
www.nieuwekerk.nl)
Grafometer in Museum De Bevelanden
In DHC 2010-4 (p. 163) is nog aangehaald dat
de 'graphometer of halven cirkel' in de Recueil
Méthodique van 1812 werd genoemd als werk
tuig voor (horizontale) kadastrale hoekmetin
gen vanaf stok of driepoot. (Een grafometer is
ook een instrument in de handschriftkunde!) In
de collectie van het Historisch Museum De
Bevelanden in Goes bevindt zich de hierbij
afgebeelde eenvoudige ('merkloze') halve cir
kel (afb. 6 en 7).
'Deze was in 1597 uitgevonden door de Frans
man Philippe Danfrie. Het bestaat uit een halve
Afb. 7. Detail grafometer Museum De Beve
landen (foto Reggie den Os)
cirkel met verdeelde rand en vaste vizieren
langs de diagonaal en een draaibare vizier-
liniaal', aldus Pouls in 1997 in 'De Landmeter'
over het instrumenttype met soms een inge
bouwd kompas.
De instrumentendatabank van ww. hollandse
cirkel, nl bevat als twee Franse instrumenten
zowel een grafometer (nr 2588 van Raymond
Uppelschoten, z.j.) als wat onderscheidend
wordt genoemd een graphometer (nr 1156 van
Planetarium Franeker, 1670). Er moeten er in
Nederland veel meer zijn!
In museum Boerhaave liggen enkele Neder
landse grafometers als topstuk in een vitrine,
zie ook www.museumboerhaave.nl.
Adri den Boer
Smallingerland op de kaart'
Op 16 november verscheen het boek 'Smallin
gerland op de kaart'. Deze uitgave is een geza-
23
