Varia: landmeetlessen dankzij Zuiderzeewerken
De Ferrariskaart werd in de jaren 1770 van het
huidige Belgische territorium - destijds de
Oostenrijkse Nederlanden - gemaakt. De kaart
staat daarom ook bekend als 'Kabinetskaart
van de Oostenrijkse Nederlanden en het Prins
bisdom Luik'. Het veldwerk voor deze kaarten-
set werd uitgevoerd onder leiding van generaal-
majoor Joseph graaf van Ferraris. Er werden
drie met de hand getekende sets vervaardigd,
waarvan het exemplaar dat oorspronkelijk voor
keizer Joseph II was gemaakt in bezit kwam
van koning Willem I. Dit was in de jaren dat
België deel uitmaakte van het Koninklijk der
Nederlanden. Het gehele kaartwerk werd toen
ondergebracht in het archief van de voorloper
van de Topografische Dienst.
In 1984 werd de Ferrariskaart overgebracht
naar het toenmalige Algemeen Rijksarchief, nu
het Nationaal Archief. Op twee onvindbare bla
den na, die nu tot ieders grote vreugde weer
opgedoken zijn en alsnog aan het Nationaal
Archief werden overgedragen.
'De Zuiderzeewerken hebben meerdere blij
vende sporen nagelaten op Wieringen, afgezien
van de beide afsluitdijken. De gewone arbei
ders werden gehuisvest in simpele barakken
die bij Den Oever, Zurich en op het werkeiland
Breezanddijk waren gebouwd. Een paar daar
van staan er nog. Er waren ook vele opzichters
en ingenieurs bij de aanleg van de dijk betrok
ken. Zij waren heel wat beter gehuisvest. Ver
spreid over het eiland waren 4 grote luxueuze
villa's neergezet. In Westerland werd een grote
villa gebouwd voor ingenieur Lely, de villa
Waterkeer. Veel heeft hij niet kunnen genieten
van het uitzicht op de nieuwe Amsteldiepdijk,
want Lely was oud en overleed eindjaren 20.
Zijn zoon heeft nog wel lange tijd in de villa
gewoond. Op Zandburen, net buiten Hippoly-
tushoef, werden twee vergelijkbare grote villa's
gebouwd voor de hoofdingenieurs en hun
families en in Oosterland ontstond een com
plete wijk, het zogenaamde MUZ-park (MUZ
staat voor Maatschappij ter Uitvoering van de
Zuiderzeewerken). Om aan te geven hoe groot
deze villa's zijn: de grootste van de vier, in
Oosterland, was tot voor kort in gebruik als
jeugdherberg met meer dan 70 slaapplaatsen.
Gelukkig betekende de luxueuze huisvesting
niet dat de ingenieurs zich als hoge heren gin
gen gedragen. Een aantal van hen heeft de
plaatselijke jeugd en geïnteresseerden de eerste
beginselen van een technische opleiding gege
ven. Elke week gaven zij gratis les in wis
kunde, natuurkunde, bouwkunde en landmeten.
Op Wieringen, waar de lagere school de enige
educatie was, bleek een grote behoefte aan
kennis te bestaan, en het staat vast dat zeker
een aantal van degenen die deze lessen gevolgd
hebben daar later veel profijt van hebben
gehad. Helaas kwam aan dit project een einde
toen de Afsluitdijk voltooid was.'
(www.pagowirense.nl in de streek van Wie
ringen)
Ferrariskaart weer compleet
Op woensdag 2 februari zijn twee ontbrekende
bladen die bij de Bijzondere Collecties van de
Universiteit van Amsterdam zijn teruggevon
den overgedragen aan het Nationaal Archief in
Den Haag. De Ferrariskaart, een zeer belang
rijk en grootschalig 18de-eeuws kaartwerk
bestaande uit 275 royale kaarten, is daarmee
sinds 1984 weer compleet. De bladen zijn
teruggevonden door de conservator Kaarten en
Atlassen van de Bijzondere Collecties. Ze ble
ken abusievelijk achtergebleven in de kaarten-
collectie van de voormalige Topografische
Dienst in Emmen. Een groot deel van deze col
lectie wordt sinds vorig jaar beheerd bij de Bij
zondere Collecties. Bij het verder sorteren van
de tienduizenden kaarten uit deze collectie
werden de twee bladen van de Ferrariskaart
door conservator Jan Werner herkend. Werner
geloofde zijn ogen niet en bracht meteen het
Nationaal Archief, waar de Ferrariskaart thuis
hoort, op de hoogte.
(persbericht UvA)
26
