Column: '...voor oningewijdengeschetst'
In de voorlaatste column werden wat landmetersgedichten en de piketpaaltjes van Rutte geme
moreerd. Alpha-mensen benutten landmeten meer en graag in hun metaforen. 'De grenspalen
tussen 'goed'en 'fout'liggen zo gezien niet op een strakke, met de theodoliet van ethiek en
moraal getrokken lijn' aldus het boek 'Het Philips-Kommando in Kamp Vught' van Klein en
Van de Kamp (Amsterdam/Antwerpen 2003, p. 10), recent nog geciteerd in het Tijdschrift
voor Geschiedenis (2010-3, p. 339). We moeten niet willen controleren of zulk instrument-
gebruik van leken wel precies klopt. De VPRO zoekt voor de tv-serie 'Nederland van boven'
anno 2011 ook 'landmeters op hun fiets' en zelfs Geonovum geeft dat zo door. Op markt -
plaats.nl bood een Poeldijker pas zelfs een 'oude landmeter in de kist' aan.
Het is ook al lang geleden dat er het boekje 'Ons Kadaster voor oningewijden geschetst' ver
scheen, zo dacht ik, alleen bekend zijnde met de eerste editie van 1898. Kennissen boden mij
er echter een herdruk van aan uit de tijd van de viering van 150 jaar Kadaster'Ze deden het
met aarzeling, niet vanwege het (minstens) tweedehands karakter, maar gelukkig vanwege die
titel. De herdruk is van augustus 1981 met een geleidewoord van P.L.H. Crasbron, toen con
servator van het Belastingmuseum. Tot mijn verbazing was er van 26 augustus t/m 4 septem
ber van dat jaar een tentoonstelling op Westzeedijk 507 bij Brown en Root, een Amerikaanse
private military contractor Het boekje begeleidde de tentoonstelling die daar door KADOR
te Rotterdam met het Belastingmuseum was opgezet met als thema 'Een onroerend goed te
Schoonhoven tussen 1830 en 1916'. Over dat alles kwam destijds niets in Geodesia te staan.
Ook daarom leg ik het hier maar vast. Uitgeverij Wolters-Noordhoff had geen bezwaar tegen
zo'n heruitgave van P. Noordhoff uit 1898. KADOR in Rotterdam tekende de kaarten en de
hoofddirectie in Apeldoorn drukte deze mooi (dat werd nog niet uitbesteed). Het eigenlijke
boekje werd vermenigvuldigd bij de Directie Automatisering Rijksbelastingen, Bureau Cen
trale Adressering en Verzending Rijksbelastingbescheiden te Apeldoorn.
Naar het eigenlijke boekje van E. Molema, landmeter van het Kadaster te Appingedam, wordt
nog steeds verwezen en het is te fraai om in een column samen te vatten. Ons digitale tijdschrif
tenarchief leert uit K&L snel dat hij in 1856 werd geboren, in 1883 in dienst kwam, in 1902
naar Groningen werd verplaatst en in 1923 met eervol ontslag ging. Anno 1889 leverde hij de
bijdrage 'Een arceerliniaal'. Pereboomhout is me gebleken voor deze liniaal eene der meest
geschikte houtsoorten te zijn.'') Gezien de discussies van 2010 in vooral het Archie\>enblad en
Geo-Info citeer ik uit het boekje alleen over de vervaardiging van kadastrale Hulpkaarten, waar
van daarin een voorbeeld als plaat IV is opgenomen: Nadat de Landmeter de meting heeft ver
richt, maakt hij van de verandering een klein kaartje, eene hulpkaart. Daarvoor legt hij het
oorspronkelijke plan op het Kopiëerglas en op het plan eene blanco hulpkaart om hierop in
potlood perceel no. 13 en de betrekkelijke ruitlijnen te kopiëerenDat
was nog een duurzaam glasplaat zonder lamp, maar met onderin een
witgeverfd, voor het raam te plaatsen lichtstralenvangend bord!
Ten slotte: in nummer 2007-4 van dit tijdschrift suggereerde ik al om
voorbereidingen te treffen voor de viering van het 200-jarig bestaan
van het Kadaster in 2011. Het is nu de hoogste tijd om dat te herhalen.
Zoals bekend werd het Kadaster in Nederland ingevoerd bij keizerlijk
decreet van 21 oktober 1811. Dat eerder jubilea werden gevierd op
basis van pas de ingebruikname van het Kadaster anno 1832 (en nog
zonder Limburg ook) en wel in 1932, 1981/1982 en 2007 is een ander
verhaal.
Adri den Boer
ONS KADASTER
OtSNGEWIJDEN GESCHETST,
E,
32
