1Binnen het al eeuwenoude vak astronomie
was de sferische triangulatie de beste wis
kundige oplossing om de nauwkeurigheid
van sterren-, hydrografische en geodetische
kaarten aanzienlijk te verbeteren.
2. In 1739 werd door Franse astronomen de
maan met een orthografische projectie in
kaart gebracht. Een decennium later volgde
de eerste trigonometrische kaart van Frank
rijk, in een orthografische projectie van de
geoïde met de nulmeridiaan over de ster
renwacht van Parijs.
3. Toegespitst op onze aardbol werd, met de
natte en droge survey's genoemd in tabel 1,
door astronomen een geoïde berekend die
de basis vormde voor de wereldwijde trian
gulatie.
4. De uitgave van de Frans-Britse catalogus
met 9766 sterren van het zuidelijke half
rond in 1747 kan, in samenhang met de
vorige punten, als een mijlpaal gezien wor
den naar de realisatie van de wereldwijde
triangulatie.
5. Het wiskundige en meettechnische gedeelte
van het Lengtegraadprobleem werd onder
leiding van Franse astronomen en wiskun
digen in de periode 1730-1830 opgelost en
als wetenschappelijke standaard wereldwijd
overgenomen.
6. De wereldwijde gecoördineerde 'Venus
voorbij de zon' - metingen, gevolgd door
trigonometrische koppeling van de grootste
sterrenwachten, Parijs en Greenwich, in
1787 was de feitelijke start van de wereld
wijde triangulatie, waarbij alle sterren
wachten over de hele wereld chronome-
trisch met elkaar gekoppeld werden en
aldus de meetbasis voor het geodetisch/
hydrografisch veldwerk vormden.
7. Met de combinatie van verbeterde tijd- en
hoekmeetinstrumenten, nauwkeuriger
rekenmethodieken, het systematisch oplei
den van hydrografen en geodeten en het
centraal verwerken en verifiëren van sur-
vey-gegevens werd op het eind van de 18de
eeuw een cartografische standaard vastge
legd die tot na de Tweede Wereldoorlog
alom gebruikt werd.
8. De Universiteit te Leiden was in de 18de
eeuw de belangrijkste bewaker van de ont
wikkelingen op astronomisch en wiskundig
Afb. 10. Afbeelding van P. Lévêque (tabel 3
regel 8), "Professeur Royal d' hydrographie et
mathématiques een van de wegbereiders
voor het construeren van wereldwijde hydro
grafische kaarten en latere medeoprichter van
de meest prestigieuze ingenieursopleiding die
er bestond: l'Ecole Polytechnique a Paris.
Samenvattende conclusies
16 Mary Terrall, The man who flattened the earth. Maupertuis and the sciences in the Enlightenment (2002)
17 Robert Grant, History of physical astronomy from the earliest ages to the middle of the nineteenth century (1852). Vooral
hoofdstuk 6: "The figure of the earth" en hoofdstuk 19: "Catalogus of the fixed stars" zijn voor het begrip van de de wereld
wijde triangulatie van belang.
W. Chauvenet, A manual of spherical and practical astronomy, nautical astronomy and fixed and portable astronomical instru
ments, (1863, 5de editie 1893)
W.M. Smart, Text-book on spherical astronomy (Cambridge 1931, 6de editie 1977). Het eerste hoofdstuk van dit studieboek
valt al meteen met de deur in huis en is genoemd: "Spherical trigonometry".
18 Robert Halleux, De Diversis Artibus. Les publications de L' Academie Royale des Sciences de Paris 7666-7793.(2001)
50
