afgebakend.2 In de catalogus staat vermeld, dat
voor het meten geodetische kennis vereist is.
De instrumenten omvatten in het kort:
- een dubbelbeeldafstandsmeter met
hoekmeetstatief van Zeiss van 40 cm (bereik
100-1500 m) en van 70 cm lengte (bereik
200-10.000 m), misschien rond 1930
geleverd door Nedinsco uit Venlo, na WOl
opgericht door Carl Zeiss Jena;3
- een batterij kijker met randverdeling en twee
laserafstandsmeters (bereik ca. 10 km);
- een observatiekijker met randverdeling en
statief voor de kustwacht;4
- een oud model kompasrichttoestel van
messing op statief gelijkend op een
Hollandse cirkel met de kompasnaald in de
vizierlineaal gemonteerd (afb. 2);
- twee gyrokompassen;
- een zg. veldmeettheodoliet m/90 gelijkend
op ons kompasrichttoestel met geknikte
kijkerbuis en de m/40 type Wild met
magneetnaald t.b.v. polygonering,
driehoeksmeting en astronomische
waarnemingen.
Het geschut en de voertuigen staan opgesteld
in vijf loodsen, zodat alles onder dak staat. Het
is wel woekeren met de ruimte en er wordt
bijgebouwd.
Hulpvizier
Nadat ik de catalogus voor 120 kronen ca. 12
euro had gekocht, zag ik bij de losse spullen in
het winkeltje te koop staan voor 400 kronen
een origineel hulprichttoestel, bij de Zweedse
artillerie hulpvizier genoemd, met horizontale
randverdeling, gemonteerd op een brug met
verticale rand voor het richten van een
houwitser (afb. 3).5 Ik kan u verzekeren, deze
staat er nu niet meer.
Het koperen, deels zwart geschilderde toestel
bestaat uit een gladde voet, die geschoven kan
worden in een slede, welke zich op de boven
zijde van de loop bij de vulopening bevindt.
Op de voet van 3x10 cm. staat verticaal in de
lengterichting een brug van 2,3 cm. breed met
de randverdeling aan de zijkant. Op de rug van
de brug zijn schuinlopende trapsgewijze
Afb. 3. Hulprichttoestel
uitsparingen aangebracht, hierin past de
vertanding van de fijnstelschroef voor de
verticale rand, waarvan de behuizing het
onderstel vormt voor de horizontale
richtingsmeting en waaraan het buisniveau is
bevestigd met de nonius voor de aflezing van
de verticale rand. Bij verdraaien van deze
schroef kruipt het bovengedeelte over de rug
van de verticale rand en kan de berekende
elevatie of deviatie van max. 523 resp. 106
duizendsten ingesteld worden, waarna de
houwitser in hoogte versteld wordt tot de bel
inspeelt, ook wel de kwadrantmeting genoemd.
De nullijn van de horizontale rand loopt
evenwijdig aan de as van de loop. De
opgegeven richting naar het nulpunt kan met
een micrometerschroef ingesteld worden,
waarna met een optische naar boven wijzende
pijl, de houwitser gedraaid dient te worden tot
de pijl samenvalt met de nulbaak, dit geschiedt
met het blote oog. Door een klep naar beneden
te duwen komt het kontakt van de micrometer-
schroef vrij en kan een grof instelling verkre
gen worden. De optische pijl bestaat uit een
kokertje van 1.0 x 1.6 cm en een lengte van
7.0 cm. Op sommige oudere waterpastoestellen
2 M.R. van Zoeren, Het kompasrichttoestel bij de Batterijen van de Veldartillerie, in: Geo-lnfo 2010-10, p. 4
3 Harry P.M. Clerx, Wat produceerde Nedinsco in het verleden?, Venlo 2007, p. 16
4 Wel in de catalogus, niet in het museum.
5 Wel in het museum, niet in de catalogus.
83
