Varia: goed verzekerde kaart van Slaterus
SCHIELAND
De beschrijving van inventarisnummer 973 van
het oud-archief van het Hoogheemraadschap
van Schieland, ook op internet, maakt een mens
nieuwsgierig: 'Polissen brandverzekering voor
een door IJ. Slateras, landmeter bij het kadaster
te Rotterdam, getekende kadastrale kaart ten
behoeve van de vervaardiging van een kaart van
het hoogheemraadschap van Schieland,
1875/76.' Nummer 974 omvat die kaart van
Schieland van 1875 zelf: 'steendruk door J.
Vurtheim en zoon, lithografen te Rotterdam'.
Raadplegen van de polissen zelf in Rotterdam
leert al dat die omschrijving wat te vlug is
gemaakt. Vader en zoon Vurtheim waren slechts
de steendrukkers. De lithograaf was niemand
minder dan Isaac Rz Lobatto (Den Haag 1828-
1908), voorkomend in het befaamde
kunstenaarsregister van Pieter Scheen, maar
thans ook op internet volop te vinden.
Voor f 1500 verzekerd tegen brand was volgens
de ingevulde voorbedrukte polis van de
Maatschappij van Assurantie dezer Stad 'eene
Kadastralen geteekende kaart van het
Hoogheemraadschap van Schieland zich
bevindende op de volgende plaatsen.Dan
volgden de adressen van de drukkerij van
Vurtheim, Jonker Fransstraat 51 te Rotterdam
en van lithograaf Lobatto, Koningstraat 8 te 's-
Gravenhage. De ene polis van 26 april 1875
werd tweemaal verlengd en op 26 april 1876
volgde nog een nieuwe polis voor drie
maanden. Tot 26 juli 1876 liep de verzekering
toch niet: volgens een aantekening erop werd
de kaart op 4 mei 1876 teruggebracht op het
Gemeenlandshuis aan Korte Hoogstraat 3. De
kaart naar kadastraal bronmateriaal en allicht
zonder back-up was dus heel wat waard, zeker
zolang hij nog niet was gedrukt. De premie was
1 promille oftewel f 1,50 per drie maanden,
maar daar kwamen nog wel tweemaal f 0,25
poliskosten bij. Het object was niet verbrand en
ook dit cartografisch werk droeg dus bij aan het
imperium van Stad Rotterdam Verzekeringen
anno 1720 (nu onderdeel van ASR en sinds
'1 8 7 4 - gahetna.nl)
2008 dankzij drs Wouter Bos van de Staat der
Nederlanden). Niet onvermeld mag blijven dat
Schieland deze kaart 1:20.000 met een vrij
gegeneraliseerd beeld liet maken, terwijl Rijks
waterstaat al sinds 1865 een Waterstaats-kaart
i :50.000 in druk uitgaf. Er zouden toch func
tionele en (vooral?) representatieve motieven
voor eigen kaartvervaardiging resteren'De
kaart zelf staat op minstens één plaats op
internet2. Hij vermeldt zelf te zijn gemaakt naar
de kadastrale plans. Door wie wordt niet ver
meld. Wel prijken op de kaart de namen van
dijkgraaf, hoogheemraden, secretaris-rentmees
ter en fabriek-landmeter (N. Exalto), maar ook
van die laatste is dat zoals aangegeven alleen
omdat hij die betrekking vervulde, niet omdat
hij voor de kaart mat.
Tot slot: Johannes Jacobus Slaterus (Twello
1827- Den Haag 1917) werd al kort na het
maken van de kaart, in 1877, ingenieur
verificateur in de Divisie Dordrecht. Een In
Memoriam over hem kwam in K&L. 'In tal van
periodieken kwamen van zijne hand opstellen
voor over het kadaster, meerendeels onder den
schuilnaam 'Een Opmerker", aldus een zin
daaruit. Dat de ook in de Nederlandse
Hervormde kerk actieve Slaterus 'Neder-
duitsch, Fransch, Hoogduitsch, Engelsch en
Latijn' sprak kwam recent nog in dit blad aan
de orde3. Wat hij rond 1875 voor de voor f 1500
verzekerde kaart van Schieland kreeg zal vast in
een ander inventarisnummer van genoemd
archief kunnen worden opgezocht.
Adri den Boer
Titel van de kaart
van Slaterus met
daaronder in
kleine lettertjes:
'in het jaar 1875
OPttllAAKT IN HEI JAAR
1 M. Hameleers, 'Recente oude kaarten' van het Hoogheemraadschap van Schieland, in: Caert-Thresoor 1985-2
2 www.gahetna.nl (ex. uit kaartcollectie Ernsting van Zuid-Holland)
3 Z. Klaasse, Wel en wee van Kadaster-landmeters, in: DHC 2010-4, p. 136
85
