Afb. 3. Prent met Hendrik Graauwhart uit 1728
van J. Houbraken, graveur, en Jan Wandelaar,
tekenaar (www.dnbl.org)
Christelyke bedenkingen door vergelykingen
eeniger schepselen als Dieren, Vogels,
Gewassen, enz., met 110platen; op hetwelk hij
in 1709 tot een vervolg uitgaf: Voorbeeldelyke
Zedelessen, genomen uit den eersten toestand
des levens, des menschen leven, ampten, staten,
konsten en neigingen des gemoeds, enz., met
65 platen; en eindelijk in 1728, Godvruchtige
Christenpligten, volgens de vermaningen van
den H. Apostel Petrus. Al deze werkjes dragen
blijken van de verachtering der dichtkunst, en
behelzen niets dan eenige matte ziellooze
stichtelijke rijmen, waarbij men zachtjes
insluimeren zou, bijaldien de prentjes de oogen
niet openhielden."
De auteur wond er geen doekjes om, maar
waardeerde kennelijk het plaatje al net als
landmeters uit de 21ste eeuw! Het bewuste
prentje moet alleen al gezien de titel komen uit
de collectie van 65 prenten in: Voorbeeldelyke
Zeedelessen, genomen uit den eersten toestand
des levens, des menschen leven, ampten, staten,
konsten en neigingen des gemoeds. Staat in de
kop onder 'Op een landmeter' alleen technisch
'By roede en voet, Hoe verr' men moet', er
onder staat dus het stichtelijker pre-kadastraal
werk:
Landmeeting toond hoe verrhet eigen,
In bouw of plyt, na 't aards verkreigen,
In hebben en in houden, rekt;
Zo komt het richtsnoer, van Gods wetten,
't Begeerlyk herte paal te zetten;
En wijsd hoe verr'het eigen strekt.
Het Biographisch woordenboek der Noord- en
Zuidnederlandsche letterkunde van J.G.
Frederiks en F. Jos. van den Branden uit 1888-
1891 vermeldde al dat dit werk van 1709 in
1724 (rn.z. 1725) en 1749 net als de eerste
druk van 1709 in Amsterdam verscheen en er
te Dordrecht nog een druk in 1764 volgde.3
Tot heden zijn in de Short-Title Catalogue
Netherlands (STCN) edities van de
Voorbeeldelyke Zeedelessen uit 1709, 1725 en
1764 in voornamelijk de Koninklijke
Bibliotheek (KB) en universiteitsbibliotheken
te traceren. Die van 1764 is ook in de Trésor
van de TU Delft aanwezig.4 Wellicht is aan de
tweede druk het jaartal 1725 van K&L en Pouls
ontleend; de 'editio princeps' blijft echter van
1709, toen de tekenaar ook nog leefde.
Tekenaar Cornelis Huyberts werd ca. 1670
geboren in Emmerik (D) en stierf in of na
1712. Hij was te Amsterdam werkzaam van
1689-1712.5
Ook Duits
Het principe van de uitbeelding van een
beroep, voorzien van een stichtelijk vers, was
anno 1709 in Amsterdam niet nieuw. In 1694
graveerden Johannes en Caspaares Luiken daar
al Het menselijk bedrijf. Vertoond in 100
Verbeeldingen van Ambachten, Konsten,
Hanteeringen en Bedrijven; met Versen. Zij
sloegen de landmeter over, maar van hun werk
v i;3ojr jj.'n T^/J.rOi' K**cJbt
rirgctff
4<x Cf«fcvliftrt,*o<nlTy
li £ecd<-lcfi<nvsï Ju"'t Licht r
Chrii^ /iplLt-toI. m^riln «luiïldafi
x&V> i
'<rO«Jl.i^tx UKifi^vtJcT* Vil Zv* y
i !*ol Jt)c/i; X-x-m Tcnoz-y c^jtctX^u.
3 www.dbnl.org
4 www.kb.nl/stcn. De bij de KB in uitbouw zijnde STCN is de Nederlandse retrospectieve bibliografie voor de periode 1540-1800.
Deze wordt gemaakt op basis van de collecties van wetenschappelijke bibliotheken in en buiten Nederland.
5 www.rkd.nl, databank RKDartists, www.artnet.com
101
