Varia: hoe oud is
de theodoliet?
Ook Halma drukte in zijn Schotanus-Halma-
atlas in 1718 deze drie kaarten niet af.
Welke kaarten in de catalogus vermeld werden
is niet geheel duidelijk; het kunnen, zo lijkt
het, derhalve niet de drie "go"-kaarten van
Bernardus Schotanus geweest zijn.
Met deze opgave van de "Kunstprenten" be
sluit deze catalogus.
Samenvatting
Al met al blijkt uit het gedeelte "Instrumenten"
en uit de "Aantekeningen" van Von Uffen-
bach dat genoemde docenten beschikten over
een rijke bibliotheek en een omvangrijk en
gevarieerd instrumentarium om hun studenten
ook praktisch het noodzakelijke onderricht
te verschaffen. Het geheel van deze bijdrage
overziende, is het toch wel verwonderlijk dat
na het overlijden van Metius in 1635 meer dan
honderd jaar lang, vanaf de komst van Fulle-
nius sr. in 1636 tot aan het overlijden van Loré
in 1744, astronomie, landmeetkunde, vesting-
bouwkunde, wiskunde en zeevaartkunde in
Franeker werden gedoceerd door docenten van
in oorsprong buitenlandse komaf.
Ten slotte dank aan mijn kleindochter Rixt
Holsbrink, studente rechten in Groningen,
die zo goed mogelijk voor de vertaling heeft
gezorgd van de Latijnse benamingen van de
instrumenten van Fullenius sr.
In memoriam ir. G.L. Strang van
Hees (1932-2012)
In Delft overleed op 31 januari
ir. G.L. Strang van Hees, oud-hoofd
docent aan de Faculteit der Geodesie
van de Technische Universiteit aldaar.
Voor de gravimetrische geodesie was
hij in en buiten Nederland decen
nialang aanspreekpunt. L. Aardoom
schreef over hem een In memoriam
in Geo-Info 2012-3.
Het handboek
'De landmeter
van Pouls van
1997 somde
in deel 7 de
hoekmeetin-
strumenten uit
de 17 de en de
18de eeuw op.
De theodoliet
mankeerde
nog in die rij.
Intussen is
gemakkelijk
op internet
te vinden
dat Museum
Boerhaave
bijvoor
beeld een
theodoliet
heeft van Amster
dammer Benjamin Ayres uit de periode 1725-
1775. Toch zeggen enkele 'gelukkig' bewaarde
fysieke exemplaren van voor 1800 minder over
de verspreiding van een instrument dan litera
tuur van toen. In Amsterdam gaf S.J. Baalde in
1770 het 'Nieuw en Volkomen Woordenboek
van Konsten en Weetenschappen' van Egbert
Buys uit. C.J. de Huyser maakte er gravures
voor. Platen daaruit staan anno 2012 op eBay
te koop bij The Prints Collector. Naast gravures
met Jacobsstaf en dergelijke is plaat CCLIV
interessant voor dit doel. Deze bevat drie ob
jecten: een tetrahedron, een theodoliet en een
thermometer. Van die 'merkloze' theodoliet
bevat de gravure (10,5 x 17,5 cm) links wel
vier illustratieve afbeeldingen. Is de theodoliet
een 18de eeuws instrument of niet?
Adri den Boer
25
