Varia: 'Neugrad' van foute minister
De Nederlandse vaktijdschriftendatabank van
DHC geeft met het woord 'Neugrad' slechts
twee treffers en die zijn nog van na de oorlog
ook.' Dat lijkt selectief en de twee bijdragen
zijn nog van heel algemene aard ook. Zelfs een
Rotterdamse publiekskrant groef dieper.
De Duitsche rijksminister van binnenlandsche
zaken Frick heeft reeds in 1937 bepaalddat
de landmeters en waterpassers in den vervolge
hun rechte hoeken niet in 90, maar in 100
graden moeten verdeelen. Het ministerie van
onderwijs wilde ook reeds de graadmeting
decimaal laten geschieden. Doch de landmeters
en waterpassers en niet het minst de leeraars
bij het middelbaar onderwijs, willen van de
nieuwigheid niet weten: ze houden vast aan
hun oude graadopvattingen en spotten met
den 'Neugrad"van Frick en Rust.Dat gaf
het Rotterdamsch Nieuwsblad op 7 juni 1939
zo door, en andere kranten deden vast net
zoiets (al dan niet met die waterpassers erbij).
Wilhelm Frick (Alsenz 1877-Nürnberg 1946)
en Bernhard Rust (Hannover 1883-Berne 1945)
waren van 1933-1943 resp. 1934-1945 SDAP-
ministers van binnenlandse zaken en onderwijs
in kabinetten Hitier. De genoemde krant van
1939 meldde dat was verordineerd dat vóór
1 april 1945 alle hoekmeetinstrumenten
moesten zijn gewijzigd. Uitgelegd werd dat
de onderverdeling ook in 100 minuten en
seconden ging. Wiskundeleraren noemden
het plan 'ondoordacht en een concessie aan
de schijnwetenschapBinnenlandse zaken
meende dat wanneer Duitsland met de 'nieuwe
graad' ging meten, de andere landen wel
langzaam zouden volgen. Het slot van het
artikel: 'Over den tegenstand verbaast men
zich in regeeringskringen niet! Tegen iedere
nieuwigheid op het gebied van maten en
gewichten heeft het publiek zich verzet. De
Duitsche overheid haalt over deze 'onschuldige
oppositie'de schouders op en gelooft, dat
in 1950 niemand meer de oude graden zal
terugverlangen.
Minister Frick maakte tijdens de bezetting
bezichtigingstochten door Nederland en
bezocht zo Delft en Rotterdam al in 1940.
Dr Wilhelm Frick (forum.axishistory.com)
'De geheele pers wenscht minister Frick geluk
met zijn 65sten verjaardag. Alle kranten prijzen
zijn onvermoeide werkkracht en nationaal-
socialistische overtuiging', zo publiceerde de
Nederlandse pers desgevraagd rond 12 maart
1942.
Rust pleegde op 8 mei 1945 zelfmoord. Frick
werd in Neurenberg veroordeeld voor andere
zaken dan de 'Neugrad' en op 16 oktober 1946
in de gymzaal van zijn gevangenis opgehangen.
Sinds 1978 is in Duitsland de 'Neugrad' niet
meer toegestaan en vervangen door de Gon.
Adri den Boer
1 P.S.T., Van Gon en Decimilligrad, in: Geodesia 1960, p. 201;
Henk Holsbrink, Degrees, grads, mils en streken, in:
DHC 2010-1, p. 24 e.v.
35
