Column: meer oorlogsverhalen svp
Met als uitzondering twee bijdragen van Zacharias Klaasse in
het laatste nummer zijn oorlogsverhalen in dit tijdschrift schaars.
Voor een deel heeft het misschien nog te maken met zelfscensuur
of - iets minder - met terughoudend willen omgaan met fout of
grijs gedrag. Ooit plaatste ik als redacteur van het MD-blad van de
Contactcommissie van die Rijkswaterstaatsdienst graag een reeks
'MD in bezettingstijd' van W. Stel op basis van brieven aan zijn
ouders. Daarbij in nummer 1981-4 integraal toegevoegde MD-circulaires met de vraag om de
Ariërverklaring te tekenen, gevist uit het oud papier, leverden me commentaar op van het hoofd
van de administratie, al van voor de oorlog bij de dienst: dat was toen normaal.
Ook bronnen om 'goede' verhalen mee te beginnen zijn er nu meer dan toen: neem de portal
www.oorlogsbronnen.nl maar. Wie 'Kanaalweg Delft' intypt krijgt van www.beeldbankwo2.nl
een onverwachte foto te zien: 'Delft, 19 juni 1940. Heden werd aan den Kanaalweg te Delft het
aldaar gelegen Duitsche Heldenkerkhof plechtig overgedragen aan de Duitsche kolonie te Delft.
De Duitsche bevelhebber Generaal Fr. Christiansen legt een krans op de graven.' Zoals Stel ook
al meldde werden er in Delft heel wat Duitse parachutisten neergeschoten. Dezelfde bron geeft
vier foto's uit het Geodesiegebouw: 'Datum: mei 1945. Collectie foto's (negatieven) afkomstig
van de 'Filmdienst der Binnenlandsche Strijdkrachten Gewest 13, District Delft'. Betreft in
hoofdzaak de periode kort voor, tijdens en direct na de bevrijding. De telefooncentrale van de
BS-Delft in het Gebouw voor Geodesie, schuilnaam 'Bureau Kaan', was in 24-uurs gebruik
vanaf maart 1945 en had verbinding met enkele BS-adressen in Delft en met BS-centrales
in Rotterdam, Den Haag en Dordrecht.' Dit geeft een beeldaanvulling bij wat Van der Hoek
schreef in het Lustrumboek Snellius 1970-1975 over 'de ruimte die later de koffiekamer werd,
waar onder meer Schermerhorn's zoon een bijdrage leverde aan de goede zaak van toen.' En de
naam Bureau Kaan bleef vóór de beeldbank ook verscholen.De zoekterm 'Kadaster' geeft
een verrassende foto met een fietser op zolder: 'Hoe de radio-accu geladen werd. Vervaardiging
van "De Vrije Alkmaarder". Op de foto Dhr. J. Tas. Het joodse echtpaar Tas-Callo zat ten tijde
van de oorlog, vanaf 1943, ondergedoken op de zolder van het gebouw van het kadaster te
Alkmaar.'
Bijgaand 'grijzige' plaatje is uit het Nieuwsblad voor het Noorden van 23 oktober 1941Het
kwam vast wel gehoorzaam in meer regionale kranten, maar deze staat al digitaal op www.
kranten.kb.nl. Een bijbehorend artikel mankeerde, maar het pr-onderschrift luidde: 'Te Doom
werd de eerste Technische School van den Nederlandsche Arbeidsdienst geopend. De eerste les
in landmeetkunde. Foto Stapf.' De fotograaf is dus bekend, maar wie weet wie de docent is mag
het zeggen. (Van mijn part met als excuus dat het geven van landmeetkundeles toen normaal
was!) Op 15 oktober 1940 werd deze dienst met de afkorting NAD en het historiserende motto
'lek dien' opgericht. Toetreden als 'Arbeidsman' was in aanvang op vrijwillige basis. Het was
een aantrekkelijke regeling ter voorkoming van werkloosheid voor de 55.000 Nederlandse
militairen. Deze werden opgeleid tot kader. Per circulaire werden in december 1940 vrijwilligers
opgeroepen om zich bij één van de 1024 aanmeldbureaus van de NAD te vervoegen. Weinigen
deden dat en op 1 januari 1942 werd voor iedere Nederlander die in dat jaar 18 werd en op het
einde van dat jaar nog geen 23 was de ongewapende dienstplicht ingevoerd. Op deze foto zitten
dus vrijwilligers in uniform. Doorn was geen NAD-kamp: volgens jaarboekjes uit WOU zat daar
in Huize La Forêt wel de NAD-commandant met zijn staf. Een webstek over buitenplaatsen
nu: 'La Forêt werd in de oorlog ingenomen door de Duitsers en fungeerde als gevangenis voor
Nederlandse soldaten.'
Adri den Boer
40
