Antieke ijkklok herplaatst in Delfts Geodesiegebouw
Donderdag 24 mei 2012 is de Strasser
Rhodeklok nummer 233 herplaatst op zijn plek
van voor 1975 in het oude Geodesiegebouw
in Delft. Dr.ir. Herman Quee, die daar van
1964-1971 studeerde, hield als voorzitter van
de stichting De Hollandse Cirkel een toespraak.
De klok werd naar suggestie van deze
stichting door het Depot Academisch Erfgoed
TUDelft in bruikleen gegeven aan DUWO, de
gebruiker van het monumentale pand van de
Rij ksgebouwendienst.
Een dozijn mannelijke bekommerden om
technisch erfgoed verzamelde zich rond
waarschijnlijk pijler 1 van de vier (alleen hun
pijlernummer is onzeker). De klok prijkte
daar weer net zo tegen zoals tot het vertrek
van de faculteit geodesie in 1975. Spreker
opende met de historie van de klok een 'bijster
ingewikkelde geschiedenis te noemen'. Het in
1895 gebouwde 'Mekka van de Geodesie' was
ook een centrum voor tijdmeting. Voor twee
domeinen van het geodetisch vakgebied was
die van belang: voor zwaartekrachtsmetingen
en voor astronomische geodesie. In 1901
bestelde de Rijkscommissie voor Graadmeting
en Waterpassing de Strasser Rhodeklok
nummer 227, die pas in 1904 vanuit Glashütte
bij Dresden (D) werd geleverd en in de
context nimmer goed functioneerde. Tussen
1905 en 1911 werden er nog drie Strasser
en Rhodes gekocht, al is niet meer precies
bekend door wie. Nummer 233 is er daar één
48
van. Mogelijk zijn deze
drie door de Sterrewacht
in Leiden aangeschaft. (De
gebruikelijke spelling van
de naam is "Sterrewacht",
alhoewel in hedendaags
Nederlands de correcte
spelling "sterrenwacht" zou
moeten zijn, zeg maar net
zo'n usance als bij het woord
kartograaf in Geo-Info.)
Vanwege een functiewisseling verhuisden eind
1906 of later de slingerapparatuur en wellicht
ook klokken van Leiden naar Delft. De klok
nummer 233 met kwikcompensatieslinger
kwam daar na het overlijden van ir. E.A.J.H.
Modderman (1908) in handen van de
jonge ingenieur Felix Vening Meinesz toen
deze in 1910 door de Rijkscommissie met
zwaartekrachts- en tijdmetingen werd belast.
Het archief van genoemde commissie bevat
nog een serie tijdmetingen met klok nummer
233 uit 1911 en 1912, maar helaas niet één van
precies 24 mei 1912.Vermoedelijk werd na
de invoering van radiografisch tijdmeten in de
jaren 20 de klok een ceremonieel object.
Via College van Bestuur en Bibliotheek
In 1975 vertrok de afdeling Geodesie naar een
nieuw pand. Klok nummer 233 werd uitgeleend
voor de werkkamer van een lid van het College
van Bestuur; toen deze later directeur van de
Adri den Boer
Krantenadvertentie
(www. watch-wiki. org)
Strasser Kohde
OlóshOtlc tn Sacliser.
Wertjtiltts fé> friinms-Jlrnicktrii itf Fw-lKtarit
SpeiialilM: Prözisions-Pendeluhren
Prazisïons-Sekunden-Pcndeluhren
Singer proeven.
De reeds sedert eenige jaren bestelde pendule ter bepaling van den
slingertjjd van den slinger van Defforges is in het jaar 190-4 door de
firma Strasser en Rhode te Glashötte geleverd; de daarbij bcnoodigde
hulptocwl ellen worden vervaardigd in de Nedeflandsche instrumentenfabriek
te (Jlrecht.
Het vtaralingertoestel bij den heer Stiickrath te Friedenau besteld, tal
in de eerste helft van 1905 worden afgeleverd.
Leiden
Delft
6 April 1906.
De Rijkteommine
voor Oraadmrting en Waterpassing,
H. G. v. n. Sande Bak hu Y7r.it, Voorzitter.
IIk. J. Heuveunk, See retards.
Tijdschrift voor K&L 1905, p. 160
Herman Quee aan
de praat
Overhandiging
door Quee aan
Dijkstra