Dat de ketting nauwkeurig kan zijn, mag
duidelijk worden uit een basismeting,
uitgevoerd met een meetketting in Mayo,
Ierland, in 1821Bij deze survey werd gebruik
gemaakt van een 100 feet ketting van Edward
Troughton, bestaande uit twintig schalmen
van 5 feet. Een testmeting werd gedaan op het
bevroren meer van Castlebar over een afstand
van van bijna twee mijlen (ruim 3 km). De
meting werd herhaald en gecorrigeerd voor het
verschil in temperatuur. Het verschil tussen de
twee resultaten was minder dan 1 inch (25.4
millimeter), een herhaalbaarheid van circa
1:125.000 (1 millimeter op 125 meter)!11
Net als Gray was ook Anthony Nesbit,
schoolmeester en auteur van schoolboeken,
geen voorstander van de theodoliet. In zijn
eerste druk van het populaire werk A Complete
Treatise on Practical Land-Surveying uit 1810
komt het instrument niet voor.12 In zijn tweede
druk (1820) verklaart hij: "As the theodolite
is sometimes used in surveying Meres,
Woods, Roads, Rivers, and Canals, when
angles cannot be taken by the Chain, I have
given a description of this instrument; but as
neither it nor the Plane Table are ever used by
Professional Surveyors, when they can avoid it;
and as this Treatise is confined chiefly to Chain
surveying, I have not given any directions
for measuring either with the Plane Table or
the Theodolite. Besides, the expense of these
instruments places them out of reach of a great
number of those persons...".13
Kennelijk
waren aan het
eind van de
18de eeuw de
voordelen van
de theodoliet
nog niet groot
genoeg om de
kosten ervan te
rechtvaardigen.
Nesbit s eerste
en tweede druk duidelijk moge zijn, waren de
eerste twee decennia van de 19de eeuw een
omslagpunt in het gebruik van de theodoliet.
Deze omslag zal mede veroorzaakt zijn door de
recente uitvinding van de randverdeelmachine
door Jess Ramsden in 1768, waarmee randen
sneller en preciezer konden worden verdeeld.14
Dat ook in Nederland de omslag pas in de 19de
eeuw plaats vond, blijkt uit het handboek voor
het kadaster uit 1811, dat stelt dat "Le cercle
entier est Tinstrument le plus avantageux pour
les triangulations de quelque étendue".15 Het
kadaster gebruikte dus nog niet de theodoliet,
maar de volle cirkel, een vereenvoudigde
afgeleide van de Hollandse cirkel. In 1878
schreef de Duitse wiskundige en landmeter
Wilhelm Jordan over de theodoliet dat deze
in 1822 reeds algemeen in gebruik was,16
terwijl de ketting niet meer voor officiële
metingen gebruikt mocht worden. 17 Ook
Charles Mathieu Schols, hoogleraar aan de
52
De ketting van de basismeting in Mavo
Een volle cirkel (collectie auteur) ^°a)S.
11 W. Bald, 'An Account on a Trigonometrical Survey of Mayo, one of the Maritime Counties of Ireland.', in: The Transactions of
the Royal Irish Academy, Vol. XIV., Dublin 1825, pp. 51-60
12 A. Nesbit, A Complete Treatise on Practical Land-Surveying, In Six Parts: Designed chiefly for the use of Schools., eerste druk,
London 1810, passim.
13 A. Nesbit, A Complete Treatise on Practical Land-Surveying, In Seven Parts: Designed chiefly for the use of Schools and Private
Students... The whole illustrated by two hundred and fifty Practical Examples, one hundred and sixty Wood Cuts, twelfe
Copperplates, and an Engraved Field-Book of sixteen pages., tweede druk, York 1820, p.x.
14 A. McConnell, Jesse Ramsden (1735-1800) London's Leading Scientific Instrument Maker, Aldershot/Burlington 2007, p. 41
15 Ministre des Finances, Recueil Méthodique des Lois, Décrets, Régiemens, Instructions et Décisions sur le Cadastre de la France;
Approuvé par le Ministre des Finances, Paris 1811, p. 44
16 Jordan W., Handbuch der vermessungskunde, Zweiter Band. Höhere Geodasie, tweede druk, Stuttgart 1878, p. 68
17 Jordan W., Handbuch der vermessungskunde, Erster Band. Methoden der Kleinsten Quadrate und Niedere Geodasie, tweede
druk, Stuttgart 1877, p. 152
