De Rotterdamse expositie lijkt nóg meer op
kinderen gericht dan parallelle Mercator-
jubileumtentoonstellingen in Leuven,
Antwerpen, Brussel, Sint-Niklaas (B),
Dortmund (D) en zeker dan de permanente
expositie in Duisburg (D). Al bij het begin
dringen vier wandkaarten tot de kern door. Die
in de projectie van Goode (aarde opengeknipt
bij oceanen), in de projectie van Winkel
(Bosatlas) en de kaart van Peters (homogene
oppervlakten) zijn veel minder bruikbaar
voor zeelui dan de hoekgetrouwe projectie
van Mercator. Wandpanelen leren dat hij een
studeerkamergeleerde ('cartograaf') was die
niet zelf op reis ging èn hoe moeilijk het is om
een sinaasappelschil plat te krijgen. Mercator
was ook de eerste kaartenmaker die de naam
atlas gebruikte, daar in Duisburg dertig jaar
aan werkte en toen hij in 1592 op 82-jarige
leeftijd overleed vond dat hij er nog niet klaar
mee was. 'Zijn zoon was er wel tevreden
over en gaf de atlas een jaar later alsnog uit',
aldus een vitrinetekst bij die atlas. 'Mercator
besteedde in zijn atlas veel aandacht aan de
Noordpool. Hij maakte er zelfs als eerste
cartograaf ter wereld een aparte kaart van.
Over de exacte plaats van het magnetische
noorden had hij twee theorieën die hij echter
geen van beide hard kon maken. Op zijn kaart
gaf hij ze daarom allebei aan met twee ijzeren
rotsen', is ook een aardige.
Instrumenten
Aparte vitrineclusters zijn er met varen op
de kaart van Mercator, varen op je ogen en
Van in 't zicht liggende titelpagina van
Thomas Hood, T'gebruyck van de Zeecaerte, 1602
varen op de satelliet. Een tekst als 'Hier zie
je instrumenten die gebruikt worden voor
landmeting en om kaarten te maken' ontbreekt
niet. Antieke opvallers zijn astrolabia,
zonnewijzers, dieploden, een jacobsstaf,
kaartpassers èn prachtboeken. Het ECDIS
(Electronic Chart Display and Information
System) met elektronische kaarten in nog
steeds de mercatorprojectie mankeert niet,
evenmin als een trommelsextant. Het Maritiem
Museum heeft maar weinig uit haar enorme
depot in de vaste opstelling staan of hangen.
Toch neemt nu een groot publiek tot in 2013
kennis van een originele Portolaankaart met
een herkenbare Atlantische kust van nog vóór
Mercator en van een dito kaart van Texel uit
1588 van Govert Willemsz. Hollesloot. Uit
eigen bezit! Het wereldbeeld door de eeuwen
heen wordt ook treffend getoond.
In de bijna twee 'Geojaren' van de
tentoonstelling is er voor het basisonderwijs
een educatief programma, 'Jouw wereld op
de kaart', beschikbaar. Onder succesvolle
'globetrotters' wordt elk halfjaar een
opblaasbare wereldbol verloot. Gevraagd wordt
allicht welke van de vier grote kaarten aan de
wand (met verschillende projecties) handig op
zee zou zijn, om het eigen lichaam vervormd
na te tekenen en hoeveel satellieten er nodig
zijn om een plaats op aarde te kunnen bepalen.
Voor meer informatie:
www. mari ti emm useumn l.
'In de tentoonstelling Mercator digitaal
(Sint-Niklaas) vernemen we dat zijn
landkaart van Vlaanderen amper 3,4 procent
afwijkt van de kaarten die momenteel in
omloop zijn. Hoe kon dat, in een tijdperk
dat men reisde met paard en kar? 'Aha', zegt
Jean-Yves Pirlot met vaktrots, 'het was een
landmeter, hè.' Het kan onmogelijk de enige
reden zijn. Mercator heeft relatief weinig
gereisd. In Scandinavië, Spanje en Italië is
hij niet geweest, ook al tekende hij er kaarten
van. 'Hij heeft wel zelf metingen gedaan
in Zeeuws-Vlaanderen en ook de kaart van
Lotharingen heeft hij zelf gemeten', zegt Jan
De Graeve, landmeter-expert op rust. 'In
Lotharingen heeft hij een kwade val gemaakt,
daarna heeft hij nooit meer gemeten.'
(www.standaard.be, 15 maart 2012)
47
