Column: ook Johannes Don was randfiguur... 168 Op de webstek www.stoereberoepen.nl stond de landmeter pas op de 32ste plaats. Kijk na dit te hebben gelezen subiet naar de actuele score en doe (eerlijk) mee. De score is vast niet alleen dankzij vakgenoten bereikt. Toch kenden die vanouds wel hun beroepstrots, zeker als ze ondernemer waren. DHC werkt volgens een pagina op haar site aan 'ontstaan van de eerste geodetische en landmeetkundige bedrijven'. Het hier behandelde bedrijf is er een, maar eerst een andere invalshoek. In 2007/2008 bleef in dit tijdschrift een kaderreeks 'Randfiguren', veelal landmeters, op oude kaarten beperkt tot vijf afleveringen. In nummer 2011-4 werd een 'Varia: meer landmeters als randfiguren' geplaatst met nog drie landmeters/kaartmakers die, uitstekende pr, zichzelf afbeeldden op hun drukwerk. Hierbij wordt graag het negende voorbeeld geplaatst. Het is van de kaart 'Territorii Bergensis accuratissima descriptio Joannes Dou, geometra Lugduno-Batavus mensuravit delineavit, [Amsterdam]: J. Blaeu, [ca. 1643]' oftewel de preciese kaart van Bergen (NH), gemeten door Dou en uitgegeven door Blaeu. De gedrukte kaart is (ongetwijfeld onder andere) aanwezig in de collectie van de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Links staat groot de landmeter, vast Johannes Dou (Leiden 1615-1682) zelf, met volgens mij een meetkruis in de rechterhand en een meetketting in de linkerhand. Rechts staan als kleinere figuren uit zijn bedrijf de anonieme meetarbeiders met meetketting, meetpennen en staken om meetlijnen uit te zetten. Johannes Dou, geadmitteerd door het Hof van Holland in 1635, was trots, maar liet zich toch niet afbeelden met de Hollandse Cirkel van zijn vader Jan Pietersz. Dou (1573-1635). Of zie ik dat al niet meer onderscheidend genoeg? Landmeter Johannes Dou 1staat trouwens als illustrator in de databank RKDartist van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie. Terecht gezien alleen al het bijgaande plaatje! Bij de grootschalige kaarten van landmeters was de reden van de trotse plaatjes van personen, henzelf vaak, een andere dan bij de overzichtskaarten van de geografen. Georg Braun (Keulen 1541-1622) moet zijn andere bedoeling zelf in een voorwoord van een atlas hebben uitgelegd. 'Het was heel mooi de plattegronden van zovele belangrijke steden met hun beschrijvingen aan het publiek bekend te maken, maar er was echter een garantie nodig om ze uit de handen van de grote 'vijanden van de christenheid' te houden. Zo'n garantie gaven de zo aardige illustraties. Het was de Turken immers, zo schrijft Braun, verboden gebeeldhouwde of geschilderde afbeeldingen van mensen te aanschouwen!' Ik heb daar zelf Braun niet voor nageslagen, maar het fraaie boekje 'Spiegel der Wereld. Nederlandse kaartenmakers en hun werk' van J.J. Vredenburg-Alink, in 1969 in Utrecht verschenen. Overigens ligt van die mevrouw nogal eens wat moois bij (Selexyz-) De Slegte. Hierbij afgebeeld is dus het fragment kaart van Bergen (NH) door Dou (http://dpc.uba.uva.nl/ kaartencollectie/) Adri den Boer

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

De Hollandse Cirkel (DHC) | 2012 | | pagina 38