V*
encyclopedie dateerde van 1500. Bij de Dienst
Rijksdriehoeksmeting van het Kadaster staat
deze toren bekend als puntnummer 300312
met de naam H.K. Zoeterwoude en wel met
als driehoekspunt "Stang boven bol". De
afbeelding van de Rijksdriehoeksmeting
van de Hervormde kerk van Voorschoten
met puntnummer 300313 toont evenzeer
een oude kerk, die dateert van 1539, met
als driehoekspunt "Stang boven knop". Van
der Plaats noemde in zijn bijdrage voor de
afstand tussen Voorschoten en Zoeterwoude
een afstand van respectievelijk 921.91 en
925.60 Rijnlandse roeden; uit hun gemiddelde
resulteert met vermenigvuldiging van de
waarde van de Rijnlandse roede een lengte
van 3480 meter. Welnu, de lengte berekend
uit in 1993 en 1995 gepubliceerde RD-
coördinaten bedraagt 3492 meter, zodat
de lezer een beetje een indruk krijgt van
de precisie van de ijs-basismetingen van
Snellius. Snellius heeft, zoals eerder al bleek,
deze torendriehoekspunten Voorschoten en
Zoeterwoude van zijn net en andere torens
in zijn richtingsmetingen meegenomen. De
tekening van de toren van Zoeterwoude uit het
archief van de Rijksdriehoeksmeting is hierbij
afgebeeld.
Helaas heeft Snellius zijn opnieuw gemeten
resultaten niet kunnen herberekenen, omdat
hij in 1626 overleed. Musschenbroek
heeft honderd jaar later deze verbeterde en
eigen nieuwe waarnemingen in een nieuwe
berekening van het net van Snellius vorm
gegeven. Een eindoordeel gaf Van der Plaats:
"zoo gold na Musschenbroek de meting van
Snellius voor vertrouwbaar" en was Snellius
"gerechtvaardigd".
Kooistra in de 20ste eeuw
Mijn vriend en oud-collega Foppe Kooistra
wist mij desgevraagd te vertellen dat hij in
het midden van de vorige eeuw, toen hij deel
uitmaakte van een meetploeg van het Kadaster,
wel lengtes op het ijs gemeten had. Tijdens een
meting nabij Terkaple in Friesland zakte de
landmeter tot aan de hals door het ijs. Bij een
nabij gelegen boerderij kon hij zich afdrogen.
De boerin riep: "Ik ha wol in himd en lange
ünderbroek fan myn man foar jo". In deze
kleding omgekleed reed chauffeur Kooistra
de onfortuinlijke landmeter huiswaarts. Het
zal duidelijk zijn dat de lengte in Terkaple
die dag zeker niet gemeten werd. Anders was
het in 1622, toen Snellius bij een temperatuur
van -20 graden Celsius wel driemaal de basis
bd kon meten en destijds niet door het ijs
zakte. Waarschijnlijk mede omdat het laag
gelegen ondergelopen weilanden waren; dit in
tegenstelling tot de bodem van de Terkaplester
Poelen.
Polsstok
Voorts nog de vraag of het landmeten op
ijs destijds inderdaad met een stok met een
plankje werd uitgevoerd, zoals de kunstenaar
Karei Gomes in zijn kunstwerk verbeeldde.
Zou anderzijds Rembrandt destijds niet
gewoon een schaatser met een polsstok
getekend hebben? In de waterrijke gebieden
46
Toren van de Her\>ormde kerk van Zoeterwoude
Polsstok op de imperiaal
