Kustnavigatie met plaatspasser of snelliuspunt'
Dit exemplaar behoorde - gezien het opschrift
op de doos - tot de uitrusting van een
Nederlands marineschip, het 75 meter lange
flottieljevaartuig Soemba van de Floresklasse,
dat dienst heeft gedaan van 1926 tot 1985
(tijdens de oorlog in actieve geallieerde
dienst).2
Bij navigatie op zee is de kust zowel vriend als
vijand: vijand door het gevaar van stranding,
maar vriend door de mogelijkheid van
plaatsbepaling met behulp van zichtbare
oriëntatiepunten op de kustlijn; bijvoorbeeld
overdag met kerktorens, en vuurtorens
's nachts. Eén van de teken- en reken
instrumenten die hiervoor kunnen worden
gebruikt, is de "plaatspasser" (in het Engels:
"station pointer" of "three-way protractor").
Dit is een drie-armige goniometer, waarmee
twee aangren-zende hoeken kunnen worden
uitgezet op een zeekaart. De Engelse
plaatspasser - afgebeeld op de figuren 1 tot 4 -
is gemaakt door H. Hughes Son in de eerste
helft van de 20e eeuw. Om de doos klein te
houden, is elk van de drie lange hoekbenen in
tweeën deelbaar. De gradenschaal van 0 tot
360°, op de zilverkleurige ring, is verdeeld tot
op hele graden, maar er bestaan complexere
exemplaren met micrometer-instellingen en
van loepen voorziene Vernier-schaaltjes die tot
op hele boogminuten verdeeld zijn.
ir. Otto van Poelje
1-3. Plaatspasser
1 Dit artikel is een enigszins aangepaste versie van een oorspronkelijk artikel door O. E. van Poelje in het Mededelingenblad voor
de Kring Historische Rekeninstrumenten, MIR 60, 2012, p 12-18. Nummering van figuren is gehandhaafd.
2 http://www.netherlandsnavy.nl/Soemba_his.htm
5
