Wie herkent zwarte rekenliniaal van
Kadastermuseum?
Tijdens een bezoek van een aantal leden van
de Kling Historische Rekeninstrumenten
aan het Kadastermuseum in Arnhem, eind
2012, werd door de begeleider Jan Stehouwer
een aantal rekenlinialen getoond. De meeste
daarvan waren welbekend, maar één exemplaar
was een mysterie voor de bezoekers. Het
gaat om een zwartkleurige rekenliniaal, die
geen opschriften bevat waaruit de beoogde
toepassing of de maker van de liniaal zou
kunnen worden afgeleid. De inventarislijst van
het Kadastermuseum vermeldt onder afdeling
J, Tekenmateriaal en Kantoorbenodigdheden:
"J. 2289 - Zwarte rekenliniaal,
onbekend merk".
De herkomst van de liniaal schijnt één van de
afdelingen van de Topografische Dienst te zijn
geweest. Het is een tweezijdige rekenliniaal,
van het type zoals vooral begin 20e eeuw,
en daarvoor, in Engeland werd gemaakt
voor speciale toepassingen, bijvoorbeeld
alcoholpercentages in gedestilleerd,
zeenavigatie, of prijsberekeningen voor de
handel. De afmetingen van het lichaam zijn
279 bij 41 mm, de schuif is 304 bij 14 mm.
De dikte van lichaam en schuif is 8 mm.
Gewicht is 117 g. Het materiaal is ebbenhout,
tamelijk zeldzaam voor dit soort rekenlinialen,
die meestal van palmhout (buxus) werden
gemaakt. De liniaal is in redelijke staat, alleen
heeft de werking van het hout een torsie ver
oorzaakt, waardoor de liniaal, wanneer hij ligt,
aan één hoek tot 8 mm omhoogkomt.
Constructie
De constructie bestaat uit drie latten, waarvan
de middelste kan schuiven in een messing-en-
groefprofiel en de buitenste twee gefixeerd zijn
onder geverniste messing brugstukken, twee
links en twee rechts. Dit lijkt op de normale
constructie van een duplex rekenliniaal, totdat
men de schuif gaat bewegen: dan blijkt dat
met het linker uiteinde (voorzien van messing
bekleding als" vingersteun") de schuif alleen
naar links kan worden bewogen. Dit betekent
een beperking in het bereik van de schalen op
de schuif ten opzichte van de vaste schalen. De
twee zijden zijn elk benoemd met één enkele
72
ir. Otto van Poelje
"J. 2289 - Zwarte rekenliniaal, onbekend merk".
Linker uiteinde
Rechter uiteinde
