d(
ra
letter, een moeilijk zichtbaar gestempelde
"S", respectievelijk "L". De witte verf, die de
schalen en de overige gestanste beschrifting
leesbaar maakt tegen de zwarte achtergrond,
is in de grotere S- en L-groeven geheel
verdwenen.
"S "-zijde
Aan de "S"-zijde lijken de schalen het
meest op de bekende A B structuur van
een algemene rekenliniaal, waarmee
standaard vermenigvuldigingen en delingen
kunnen worden uitgevoerd. Alleen is deze
schaalcombinatie om onbekende reden twee
maal uitgevoerd, A B bovenaan en B A
onderaan. Bij nauwkeuriger beschouwing blijkt
de eerste decade links (1-10) netjes overeen
te stemmen tussen alle vier boven elkaar
staande schalen, maar bij de tweede decade
rechts (10 - 100) zijn de twee schaallengtes op
de schuif bijna 4% kleiner dan die op de vaste
schalen! Deze afwijking is zó groot, dat het
geen onnauwkeurigheid in fabricage kan zijn
geweest. Op een logaritmische schaal komt een
schaalfactor 0,96 overeen met de berekening
van een machtsverheffing x0 96
L"-zijde
Aan de "L"-zijde corresponderen de bovenste
twee schalen, de vaste A-schaal en de B-schaal
op de schuif, wel exact met elkaar over de volle
lengte 1 - 10 - 100. Evenzo voor de onderste
vaste A-schaal. Maar waar de "S"-zijde een
B-schaal met afwijkende rechter decade heeft,
zien we op de "L"-zijde een kortere schaal,
iets naar rechts verschoven, die ook een bereik
1 - 10 - 100 heeft. Deze korte schaal is echter
niet een logaritmische schaal voor getallen; het
zou een logaritmische goniometrische schaal
in centesimale verdeling kunnen zijn, die
rechts de waarde 1,0 heeft voor 100 gon (90°).
Aan de linkerzijde van deze schaal staat 1 gon
tegenover 0,061Het is echter niet duidelijk
welke goniometrische functie deze schaal zou
kunnen representeren.
Vragen
Wat kan de ouderdom van deze liniaal zijn? Is
hij uit de eerste helft 20e eeuw, of misschien
zelfs van eerder? De verdeelstrepen lijken
met de hand te zijn getrokken, dus niet het
"engine divided" type; ook zijn cijfers met de
hand gestanst. Misschien is het een unicum,
speciaal ontworpen, gemaakt, en gebruikt
binnen een organisatie, bijvoorbeeld voor
kartografische toepassingen. Dat zou kunnen
verklaren waarom er geen beschrijvende
teksten op staan, behalve de "S" en de "L"
voor identificatie van voor- en achterzijde.
Kunnen S en L afkortingen zijn voor "Small"
en "Large", of is er een Nederlandstalige
verklaring mogelijk?
Hopelijk kunnen lezers van De Hollandse
Cirkel meer informatie geven over herkomst
en gebruik van deze raadselachtige
zwarte rekenliniaal!
iJ----- 7 i - 44_ 4 7 4
i m~n 'in hm
tml
Trntmrruifiii"
73
Contact: ovpoelje@rekenlinialen.org
afc
f 3
ju i0
O 7|
.0 »0 O 'i
i i 1 j—i—r-r-t
1 1 J x 'LU 'i
j i ^41
U-lifUUdJiiThiuu-Li
o -|
M
LjliLL
1 V
IJFTT
Cu
1 S 3.4 Jifi3L B S~3
2 _'Sf Z 4 S 4 7 5 1]
7 s
o 3H3L.1
i F t o m pijp-
V. r.,_i
ildïj
s!n
o h
Jp.a,
jo 3
PJ
O 'I
i i' :i
1 I l 1 I J I T
i i jj i l il I
rmr
-iiLU
fTu 13
1 [ji JJ
i 11 Ijlliij:'lllllii;
.L|Ïiïl|H|
"üJ
l 2 y 4 t t t i i jj
o g al
p4jo £3
f'ülo J
n B r, c[{
S-zijde
L-zijde
