"Eisinga onder professoren deel 2
immuun
Henk Holsbrink
In nummer 2012-4 werd in 'deel 1' kort
verslag gedaan van een bezoek aan de
expositie De schatkamer van de Friese
natuurwetenschappen in het Martenamuseum
te Franeker. Daarbij werd toegezegd dat in
een verdere bijdrage aandacht geschonken
zou worden aan de op de expositie getoonde
(fictieve) studeerkamer van professor Van
Swinden (1746-1823). Vervolgens zouden
dan de in een tweede expositiezaal getoonde
instrumenten worden beschreven. In deze
zaal werden de instrumenten getoond van de
zogenaamde boerenprofessoren en werd tevens
informatie verschaft over hun levensloop
en hun universitaire contacten. Voor de
bezoekers was een gidsje beschikbaar waarin
(genummerd en met foto) de belangrijkste
instnunenten waren beschreven. Een foto van
het in de instrumentenzaal opgehangen portret
van Eise Eisinga, naar wie de expositie in
beginsel genoemd werd, is echter de eerste.
De Bergumer Willem Bartel van der Kooi
schilderde het schilderij tegen de achtergrond
van zijn bedstede, waar nog heden de
gewichten van zijn uurwerk hangen. Op het
schilderij zijn ook astronomische attributen
te zien als een klein planetarium, alsmede de
onderscheiding op zijn jas van "Broeder in de
orde van de Nederlandse Leeuw".
Studeerkamer van professor Van Swinden
In de fictieve studeerkamer van de later door
onder andere de invoering van het metrieke
stelsel beroemd geworden professor Van
Swinden hing een geschilderd portret van deze
professor uit een latere periode dan zijn tijd
in Franeker. Uiteraard werden er werken van
professor Van Swinden getoond, waaronder
het boek •'HEMELS-GESTEL", dat hij in 1780
schreef over het planetarium van Franeker.
Eise Eisinga was patriot; en hij nam om deze
reden in 1787 de wijk naar Gronau en vestigde
zich wat later in het Groningse Visvliet. Ten
einde in Visvliet een nieuwe wolkammerij op
te zetten verzocht hij in 1791 professor Van
Swinden in een op deze expositie getoonde
brief om een lening van duizend gulden, die
mogelijk wel verstrekt is. In zijn jonge jaren
was Van Swinden professor in de wijsbegeerte
en natuurkunde aan de universiteit van
Franeker en had daar ook al interesse in het
doen van onderzoek. Na zijn studie aan de
universiteit van Leiden promoveerde hij op
12 juni 1766 tot doctor in de filosofie met een
proefschrift over aantrekkingskracht. Nog in
hetzelfde jaar werd hij hoogleraar natuurkunde
en wijsbegeerte te Franeker, waar hij met grote
gedrevenheid verder studeerde, colleges gaf
en onderzoek deed. Op het titelvel van zijn
boek "HEMELS-GESTEL" van 1780 wordt
hij naast "Hoogleraar in de Wysbegeerte op
"s Lands Hooge Schoole te Franeker" ook
vermeld als "Lid van verscheide geleerde
131
Portret uit 1827 van Eise Eisinga door Willem
Bartel van der Kooi in het Franeker Planetarium
hllp: newikis.com
