ft HEMELSGESTEL,
rx'jfi~0 JfcM-n*
L v^./—
I H, vak SWlNDENj
K O K S T' i T t) K,
E 1 SÉ E I s I N O A,
Gemeenschappen, Correspondent van de
Koninglyke Academie van Wetenschapppen
te Parijs". De belangstelling voor meer
exacte takken van de wetenschap zal zich
later nog duidelijker gaan manifesteren na
zijn benoeming in 1785 tot hoogleraar aan
de Atheneum Illustre te Amsterdam, waar hij
wijsbegeerte, wis-, natuur- en sterrenkunde
ging doceren. Hij maakte nadien deel uit van
de (internationale) commissie tot vaststelling
van de lengte van de meter, welke commissie
op initiatief van de Franse regering tijdens
de periode van november 1798 tot juli 1799
in Parijs confereerde. Het gevolg ervan
was dat Van Swinden zich daarna beijverde
om het nieuwe metrieke stelsel ook in de
Bataafse Republiek ingevoerd te krijgen.
Hij deed dat onder andere door het houden
van lezingen voor de leden van het in 1777
opgerichte genootschap "Felix Mentis".
Door zijn bemoeiingen met de invoering
van de meter was Van Swinden met enige
regelmaat in Parijs. Nadat de Nederlandse
leden van de coimnissie uit Frankrijk waren
teruggekeerd boden de leden Van Swinden
en Aeneae namens het Nationaal Instituut
van Frankrijk op 20 augustus 1799 en mede
namens het Uitvoerend Bewind een ijzeren
meter en een koperen kilogram aan.1 In
een kleinere vitrine van de expositie in het
Martenamuseum was deze ijzeren kopie van
de standaardmeter te bewonderen. Deze kopie,
evenals het kilogram, waren vervaardigd in
de instrumentmakerij van Etienne Lenoir in
Parijs. In de "Lijst Voorwerpen, Lengtematen.
Gewigten. Balansen enz. Voorhanden in het
Kabinet van wijlen Prof. Lobatti te Delft",
mogelijk opgemaakt kort na 1880. bevond
zich destijds een doos met op een plaatje
het opschrift "METRE conforme a la Loi
du 18 Germinal an 3 présente le 4 Messidor
an 17". Dit met als aanvulling: "Hierin ligt
de persoonlijke ijzeren meter door Aeneae
(en Van Swinden) uit Parijs meegebracht,
maar waarschijnlijk toen "onvindbaar"2
Het zal duidelijk zijn dat de destijds
"onvindbare persoonlijke ijzeren meter" nu
in het Martenamuseum is tentoongesteld
en dat het op genoemde doos aangebrachte
opschrift het hierbij afgedrukte plaatje is. Van
B E S C tïH Y VI ïf G,
j i«ti
ii'Li/J* I'-uZ
A W t,i-T u* P*j!rilfliA(liwA Cf-
mm Jtt NtiUwS.h,ffiw H F+fi
VAN IIM
vt.».i r.Tin-. ujf nuani innan
UVTGtXMUST nr vürvaaRihüü
to n fe
Huk tui hhrrni Ikf Sm Timlft.
JUur mrn.'r.w
LV- A Nit. Of. L T'
Tt FX.APEK.gJt,
r d. i s t u I j 1
Bi 1 i« f HA*
I*. ROMAS, 5
Titelpagina van J.H. van Swinden, Beschryving
van eeii Koiiststuk verbeeldende één Hemels-
Gestel, Franeker 1780
Zilveren plaatje op de doos waarin Aeneae de kopie
van de ijzeren standaardmeter opborg
(www.members.ziggo.nlmvdnat'metriek.him)
1 De invoering van het metrieke stelsel in Nederland (www.members.ziggo.nl)
2 R. Lobatto, De doos van Pandora
132
