waam
Frankische Rijk.15 Het eerste gedrukte verslag
van Columbus' ontdekking van Amerika
verscheen in de Liber Chronicorum Nurmberg
ofwel de Nurmberg Chronicle, uitgegeven in
1493 door D. Hartmann Schedel. Zie tabel 1
regel Nümberg.
Navigatiescliolen: koers- en verheids
berekeningen gebaseerd op de sterren en het
kompas
Vertrekkende uit een astronomisch berekende
geografische positie (zeeplaats ofwel primair
triangulatiepunt) wordt, zonder wiskunde en
zonder kustwaamemingen, op het kompas
varend, per dag een steeds grotere foutenmarge
geïntroduceerd. Wilde men toch zo snel
mogelijk de beoogde bestemming bereiken.
dan moest er gerekend worden. Vanaf het
gebmik van de eerste zee-/portolaankaarten
werd daarom op navigatiescliolen naast
astronomie ook wiskunde onderwezen
en beoefend. Hiervoor gebruikte men het
handboek van J.H. Sacrobosco (1195-
1256) De Sphaera mundi 1230, zowel bij
de universiteiten te Parijs en Oxford als bij
navigatiescliolen. (Zie tabel 1.)
De bekendste scholen werden, na die van
Alexandrië, opgericht in Venetië in ca. 1000,
in Genua in 1311, de Catalaanse school op
Mallorca in 1346 en in Sagres in 1420.16
De oudste Franse navigatieschool, te Dieppe
inNonnandië, startte in 1500. Kortom:
zeekaarten werden doorlopend geactualiseerd
Op de Carta Pisana uit 1275 zie tabel 2 eerste regel), de oudst'bewaardgebleven zeekaart, is hel gebruik
van de kwadmtuur van de cirkel al overduidelijk zichtbaar. Ingetekend, met vette punten weergeven, zijn de
snijdingen van het vierkant met de cirkel. Rechtsboven het wiskundig onoplosbare probleem van de kwadra
tuur van de cirkel, dat door de oude Grieken al met passer en liniaal, voor praktisch gebruik bij het construe
ren van zeekaarten, werd opgelost.
15 Ernst Zinner, Die frankische Stemkunde im 11. bis 16. Jahrhundert, 1934. In mijn tabel 1, kolom 2 is voor Nümberg 1444 aangehouden,
omdat toen Nicolaus Cusanus astronomische waarneminging deed, een houten armillairsfeer construeerde en daarvoor een
astronomisch uurwerk (de 13de eeuwse Eichstatter Dom) en sterrentafels ter beschikking had. Zinner geeft op p. 19 een tabel van
geografische lengte- en breedteberekeningen, op basis van astronomische plaatsbepalingen, voorde stad Nürnberg.
16 Roger Crowley, Venedig erobert die Welt. Die Dogen-Repubiikzwischen Macht und Intrege, 2011.
Thomas F. Madden, Venice, a new history, 2012. Na Alexandrië met zijn beroemde ingenieursschool nam Venetië in de periode
1000-1500 de leiding over. Het resultaat hiervan kan gezien worden als de voortzetting van een wetenschappelijke systematiek om
oceanen met behulp van astronomische plaatsbepaling over testeken.
10
