en allengs nauwkeuriger geconstrueerd met
de nieuwste astronomische en wiskundige
berekeningen.
Met de "mie of marteloio" was het mogelijk
om rekening te houden met veranderende wind
en zeestromingen en om de meest efficiënte
koers(en) naar de bestemmingshaven uit
te rekenen. De Italiaanse kaartenmaker en
navigatie-officier Andrea Bianco (ca 1436)
ontwierp hier een handig hulpmiddel voor. dat
"tondo e quadro", ofwel "cirkel met vierkant",
heette.
Mocht er tijdens de vaart een andere wind
of zeestroom heersen dan aanvankelijk
was berekend, dan kon vanuit een nieuwe»,
astronomisch bepaalde plaats een nieuwe
koers- en verheidsberekening gemaakt worden.
Kortom de "tondo e quadro" gaf een handzame
oplossing voor de veelvuldig herhaalde.
noodzakelijke koers- en verheidsberekeningen.
Door Nederlandse navigatie-officieren wordt
de systematiek van deze oeroude koers- en
verheidsberekening de "gegist bestel
methode genoemd.
West ontmoet Oost via de oceanen
Reeds bij de eerste kennismaking van
Europese oceaanvaarders met de Oost werd
direct duidelijk dat zowel in het Midden- als
in het Verre-Oosten al eeuwen ervaring was
opgebouwd met astronomische plaatsbepaling.
Bij de steeds frequenter wordende bezoeken
aan Voor-Indië kregen de Portugezen
zeekaarten in handen die, voor Europeanen,
met een ongekende nauwkeurigheid
geconstrueerd waren.17 Dit laatste had alles te
maken met de daar aanwezige grondige kennis
van wiskunde en astronomie. De voor de
navigatie gebruikte zeekaarten en sterrentafels
werden meegenomen en bij Europese
universiteiten bestudeerd. Vervolgens werden
li
De kwadratuur van de cirkel ingetekend in de
Mappemonde van Marino Sanuto, 1330. Jeruzalem
is hier het middelpunt. Zie tabel 2 regel Marino
Sanuto.
Hulpmiddel om het goniometrische tekenwerk, door
navigatie-officieren, makkelijker en sneller uit te
voeren: "mie of marieloio en de "tondo e quadro
van Andrea Bianco in 1436
17 Gabriel Ferrand, Introduction a I'astronomie nautique Arabe, 1928. In deel 1 wordt uitvoerig de Kamal, een Arabisch
hoekmeetinstrument waarmee sterhoeken gemeten werden, beschreven. Dit navigatie-instrument had een touw met knopen,
iedere knoop was de representant van de, van noord naar zuid langs de kust gelegen, volgende breedtegraad van een zeehaven;
G.R. Tibbetts, Arab navigation in the Indian Ocean before the coming of the Portugues, 1971
