W//
'iÉi-m
Kern kreeg de opdracht het instrument te ver
beteren, waarna het vanaf 1872 bij de doorbo
ring van de St. Gotthard werd ingezet. De tun-
nelas was reeds bovengronds uitgezet. Het
toestel werd met de vizierlijn in de uitgaande,
bovengrondse as opgesteld buiten het werk.
Door de kijker naar beneden te kantelen kon
men het verloop van de werkzaamheden in de
juiste richting sturen en de aspunten plaatsen.
Er werd aan twee kanten tegelijkertijd begon
nen, dus alle apparaten had men dubbel. Op
deze wijze kon men, met gebruik van verlich
ting, vanaf het begin van de doorboring ca. 2
km. diep de tunnel inzichten. Daarna werd het
uitzetten door gewone Kern-theodolieten met
verlichting en dwangcentrering overgenomen.
In het bock llandhuch der Verrnessungskunde
van dr. W. Jordan, uitgave 1897, werden op
pag. 753/754 het instrument en de meting als
voorbeeld genoemd voor tunneluitzettingen.
Jordan noemde het toestel een passage-instru
ment, dus geen theodoliet. Hij vermeldde ook,
dat de arbeiders toen de doorbraak op 28 fe
bruari 1880 een feit was, elkaar 7,6 meter eer
der ontmoetten dan verwacht was. Het ver
schil in hoogte tussen beide metingen bij de
ontmoetingsplaats was 5 cm. en de afwijking
ten gevolge van de richtingsmeting bedroeg
nog geen halve meter. De totale lengte van de
tunnel was 14,9 km.
Boodsch appen
Behalve het tentoonstellingsbezoek had ik nog
twee andere boodschappen op mijn lijstje
staan. Ik had drie eigen Kern-instrumenten
meegenomen om hierover gegevens te verkrij
gen en ik wilde het boek Kern - Geschichten,
vermeld inDHC 2013-2 pag. 85, aanschaffen.
Het laatste was snel geregeld. Het oudste land
meetkundige instrument dat ik meegenomen
had was een tachymeter-boussole. Uit de oude
verkoop-administratie bleek, dat deze in 1949
was geproduceerd en daarna in 1950 verkocht
aan J. van den Berg te Den Haag in een partij
van 50 stuks. Omdat deze tachymeter-bousso
le niet al te nauwkeurig is, bijvoorbeeld de ho
rizontale aflezing op de rand van het kompas
en een excentrische richtkijker ten behoeve
van astronomische waarnemingen, had onze
gids het vermoeden dat deze bestemd was
voor het gebruik buiten Nederland. Mijn wa
terpastoestel, een GK1, werd in 1966 vervaar
digd en verkocht in een partij van 50 stuks aan
de vertegenwoordiger Hagen (N.V. Handels
vereniging Hagen te Rotterdam). Het derde
toestel was een richtkijker van 1945 voor het
Zwitserse luchtdoelgeschut. Hiervan was geen
archiefmateriaal aanwezig, wel was de wer
king beschreven bij het exemplaar dat ze zelf
hadden. Voor landmeetkundigen is het appa
raat niet interessant, al is de optiek en het
beeld een intrigerend geheel, waarbij de ge
schatte snelheid van het vliegtuig bepalend is
voor de juiste instelling.
60
Fi>. 1
Het passage-instrument bij Jordan
TACHYMETER-BUSSOLE TB
KERN CO. AG. AARAU
SCHWIIX
