eeuw en dan niet in Italië. Waar Mohrmann
het idee vandaan haalt dat er in het jaar 1000
al een "beroemde navigatieschoolin Venetië
bestond is mij in elk geval een raadsel. Navi
gatie was in die tijd een ambacht dat werd
overgedragen van meester op leerling. Ook
stelt hij "zeekaarten werden doorlopend ge
actualiseerd en allengs nauwkeuriger gecon
strueerd met de nieuwste astronomische en
wiskundige berekeningen". Het is aantoonbaar
onjuist dat zeekaarten steeds nauwkeuriger
werden. Ze worden zelfs steeds onnauwkeuri
ger in vergelijking met de eerste portolaan-
kaarten!
Voorts wil ik nog een paar onjuistheden in
Mohrmann's artikel rechtzetten met betrek
king tot astronomische plaatsbepaling. Op blz
5 stelt hij dat "Claudius Ptolemaeus onder
meer bekend was met de Arabische sterren-
tafels". Ook nog maar eens een gewoon ge
schiedenisboek nalezen, zou ik zeggen; de
Arabieren verschenen pas eeuwen na Ptole
maeus op het toneel! Verder staan de bewerin
gen dat Columbus een bekwaam astronoom
zou zijn geweest haaks op wat bekend is over
deze beroemde man. Dat hij "in ieder seizoen
aan een wolkenloze hemel de sterconfiguratie
bestudeerde" kan een dichterlijke vrijheid van
Mohrmann zijn. maar Columbus gebruikte in
elk geval geen astronomische plaatsbepaling
bij zijn tocht naar de Nieuwe Wereld. Dat deed
hij volledig op "gegist bestek".
Samenvattend moet ik concluderen dat Mohr
mann over een duim beschikt met een haast
onuitputtelijke voorraad pseudo-feiten over de
geschiedenis van de geodesie, cartografie en
de westerse wetenschap. Ik zou hem willen
aanraden méér te lezen en minder te schrijven.
Dr. ir. Roel Nicolai
2014-1 (landmeters)
Naar aanleiding van 'Varia: landmeters social
animals?' in nummer 2014-1: ook in Ned.
Indië konden ze er wat van. Zie bijlage. De
foto trof ik aan in een van de vele fotoboeken
over Nederlands Oost-Indië, thans Indonesië.
In dit geval 'Klamboes, Klewangs, Klapper
bomen' van Pierre Heijboer (1977). De foto
van de bewapende landmeter in de Bataklan-
den (1885-1895) blijkt uit het Tropenmuseum
te zijn.
Kees van Hamersveld
85
Bewapende landmeter in de Bataklanden ca. 1890 (www.conimons.wikimedia.org, TMnr_60001808.jpg)
