Na in maart 1876 in Nederland te zijn terug
gekomen, vond Van Hees werk bij de aanleg
van de spoorlijn Leiden-Woerden, die oktober
1878 in gebruik werd genomen. Voor zover hij
daarbij aan terreinwerk is toegekomen, kan dat
dus weer met bedoeld type instrument zijn
geweest.
In augustus 1873 had hij op Sumatra dadelijk
de leiding gekregen over één van de twee ver-
kennings- en meetploegen en daarmee, naast
drie opzichters, over zijn jongere collega ir.
J.W. IJzerman23, die technisch en bestuurlijk
zowel in De Oost als in Nederland naam zou
maken; vanaf 1899 onder meer als voorzitter
van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskun
dig Genootschap (KNAG). Van Hees leverde
van de opgenomen gebieden diverse kaarten
en, in het bijzonder, had hij met de 'tacheome-
ter' de hoogte van de vulkaan Gunung Talang
al bepaald.24 Cluysenaers expeditie werd de
opmaat tot de Midden-Sumatra-expeditie
1877-1879 van het KNAG25 en, kennelijk ge
grepen door het aardrijkskundig werk, werd
Van Hees na zijn terugkeer in Nederland lid
van het genootschap.
Afscheid van de geodesie
Intussen was Stamkart met diverse medewer
kers doorgegaan met zijn triangulatie, sedert
zomer 1876 met assistentie van de in juli afge
studeerde civiel ir. A.L. J. Bouten.26 Bouten
verdiende goed bij Stamkart, maar in juli 1879
- twee maanden na diens verhuizing van Delft
naar Amsterdam - kon hij de aan de HBS te
Dordrecht geboden functie van leraar "in de
stel-, meet- en werktuigkunde en technologie",
op een jaarwedde vanf. 2.500, niet afslaan. In
Dordrecht bleef hij, tegen f. 30,-/maand, Stam
kart echter wel helpen bij de uitwerking van de
hoekmetingen.27 Voor Van Hees, die na het
gereedkomen van de spoorlijn naar Woerden,
waarschijnlijk werkloos, in Leiden woonde,
bood Boutens overstap een kans om in augus
tus 1879 weer bij Stamkart in te stappen. Hij
verhuisde in 1880 ook naar Amsterdam en
werkte ijverig samen met de bejaarde hoog
leraar emeritus, tot deze op 15 januari 1882
thuis, aan de Prinsengracht, overleed. Op 20
januari sprak Van Hees bij de begrafenis op de
Oosterbegraafplaats lovende woorden28 en de
dag daarop mocht hij de nieuwsgierige Rijks
commissie, ter vergadering bijeen in het Trip
penhuis (het Akademiegebouw), mondeling
verslag uitbrengen over de werkzaamheden
van de overledene en zijn eigen rol daarbij.29
Toen de commissie een maand later weer bij
een kwam was Stamkarts archief al overge
bracht naar het Trippenhuis en viel het besluit
47
Tachyni eter-theodoliet, fabrikaat Richer van een
type dat in Nederland in de 19de eeuw gebruikt
werd bij de spoorwegaanleg, waarschijnlijk ook op
traject Leiden-Woerden. TU Delft Library,
Bijzondere Collecties, nr. 2000.0273.GEÖ
23 J.L. Cluysenaer, "Rapport over den aanleg van spoorwegen op Sumatra", Alg. Handelsblad 12-4-1874
24 J. Schouw Sant voort, Plan van een onderzoekingstocht in Midden-Sumatra, Amsterdam 1876, p. 30
25 Arnold Wentholt (red.), In kaart gebracht met kapmes en kompas. Met het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap op
expeditie tussen 1873 en 1960, z.p. 2003, p. 43-49
26 Haasbroek
27 RCGW, vergadering 11 (21-1-1882) en 12 (18-2-1882)
28 Het Nieuws van den Dag 20-1 -1882
29 RCGW, vergadering 11 (21-1-1882)
