Middeleeuwers zagen de aarde niet als
een platte schip
Van marktplaats.nl...
i 1 b
Het artikel over portolaankaarten ('Vroege zeekaarten waren verbluffend accuraat'.
Wetenschapsbijlage 8&9 maart) maakt nieuwsgierig naar Nicolais bevindingen. Het is echter
jammer dat het artikel opent met een voorstelling van zaken die een misverstand oproept,
namelijk dat de Middeleeuwers dachten dat de aarde een platte schijf was, aan de randen
waarvan allerlei monsters leefden. Deze mythe is afkomstig van 19e eeuwse antiklerikalen
en darwinisten, die de Middeleeuwen graag zo achterlijk mogelijk voorstelden. Zij gebruik
ten daarvoor het werk van de 6e eeuwse Byzantijnse handelaar Kosmas Indikopleustes,
volgens wie de aarde plat en vierkant was met een lichte welving.
De Grieksschrijvende Kosmas was echter niet representatief voor middeleeuwse ideeën over
de aarde. Zo vergeleek de Duitse abdis en mystica Hildegard van Bingen (1098-1179) de posi
tie van de aarde in het midden van de hemel met die van de dooier in een ei. Bij Roger Bacon
(13e eeuw) is het idee te vinden dat het mogelijk was van Spanje naar India te varen, 'omdat
beide landen aan dezelfde oceaan liggen'. In het 13e eeuwse Vlaanderen begon men met het
berekenen van de omvang van de aarde. Het idee dat men een reis om de wereld kon maken
en op hetzelfde punt kon uitkomen werd al vóór 1350 mogelijk geacht. Columbus bestudeer
de voor zijn eerste reis Pierre d'Ailly's (1380-1420) Ymago hïundiwaarin dit idee te vinden
was. De reis van Columbus in westelijke richting met het doel India te bereiken is vanuit
middeleeuws perspectief minder revolutionair dan wel is gesteld. De Genuese broers Vivaldi
probeerden het twee eeuwen eerder al, in 1291.
Mogelijk zal verder onderzoek uitwijzen dat de geografische kennis van middeleeuwse Euro
peanen is onderschat. Het naast elkaar op kaarten voorkomen van geografische informatie en
fabeldieren was voor de Middeleeuwer in elk geval vanzelfsprekend. Laten we overigens niet
vergeten dat de monsters waarmee Oud-Testamentische kaarten en portolaankaarten zijn
'versierd' veelal een klassieke oorsprong hebben.
Louis Sicking, Universiteit Leiden/VU, ingezonden stuk NRC Handelsblad,
zaterdag 15 maart 2014
'17 stuks landmeetkundige tegeltjes van 20x20 met een
klein gaatje in het midden.
Naar wens nog 12 beschikbaar als dat nodig is.'
Paul Jager, Haren Gn, 23 juli 2014
125
