lijk als de kampoeng rechts ligt; is deze links,
dan zet men: „weg van Kampoeng Anoe",' Het
geldt ook de behandeling van de 'BTM': Wan
neer de kijker van de in de vorige paragraaf
behandelde kijkerboussole met vertikale
cirkelrond voorzien is van een afstandmeter,
wordt het instrument boussole-tranche-
montagne genoemd (hierna afgekort BTM).
Het leent zich dan nlin het bijzonder voor het
snel en nauwkeurig verrichten van metingen
in bergterrein, zowel voor de horizontale af
beelding als voor de vertikale afbeelding van
het terrein. Dikwijls is nog de kijker voorzien
van een niveau, zodat het instrument ook is te
gebruiken voor waterpassen. De BTM is dus
een instrument dat voor velerlei metingen kan
worden gebezigd. Zoals hiervoor reeds werd
gezegd, zijn zowel boussolemeting als afstand
meting in Indië meer gebruikelijk dan in
Nederland. De BTM is daarom in Indië bij
veel diensten en bedrijven in gebruik en daar
entegen in Nederland weinig bekend. In dit
leerboek wordt daarom dit instrument enigs
zins uitvoerig behandeld.Tevergeefs zal men
ook zoeken naar iets over een referentievlak
voor de hoogte in Indië: 'Wanneer niet wordt
aangesloten op een oude meting, kiest men een
willekeurig waterpasnulvlak (WN), liefst zoda
nig, dat dit lager ligt dan het laagste terrein-
punt. De hoogte van alle punten wordt dan
opgegeven ten opzichte van dit WN en zijn dan
positief.' (Dat herinnerde me aan een eigen té
serieus gelezen suggestie in NGT Geodesia
van maart 1985 om het NAP met ingang van
de eerste van de vierde maand tien meter te
verlagen - en weer AP te noemen.)
'Ned. Indië' werd 'de Tropen'
De minstens qua titel aangepaste zesde druk
verscheen dus in 1951. In de eerste vijf edities
heetten 'de Tropen' nog 'Ned. Indië' en was
Djakarta nog Batavia. De Tropen Boekhandel
in Djakarta negeerde dit verschil in 1951 in
een advertentie 'Voor de man aan de top' door
kortweg te vermelden: 'Hoedt. Landmeten en
waterpassen R 19,—'. Pal daarboven prijkt ook:
'Schermerhorn, Landmeetkunde R 55.60'.5
Vrij zeker déze G.E. Hoedt zelf was eind 1950
op 81-jarige leeftijd overleden.6
Uitgevers
Was de befaamde Kolff Co in Batavia in
1893 nog uitgever van 'De meetinstrumenten
in gebruik bij den topographischen dienst in
NedcrlandscbTndië samengest. bij de Vilde
afdeeling van het Departement van Oorlog
(onderafd.: Topographische dienst)' de eerste
editie van Hoedt verscheen bij ene Van Dorp
te Semarang. De tweede door Koov herziene
en vermeerderde druk kwam uit bij de Lands
drukkerij in Weltevreden.7 De uitgever vanaf
de derde druk was wat na consolidatie heette
de N.V. W. Versluys U.M. (en werd overgeno
men door Bosch en Keuning in de jaren 90
van de twintigste eeuw). Willem Versluys
(Oostburg 1851-Den Haag 1937) volgde van
1866-1870 de Kweekschool te Haarlem, werd
onderwijzer en begon in 1875 in Groningen
een uitgeverij van vooral schoolboeken.8
Hij bracht in 1882 de uitgeverij over naar
Amsterdam. Daar gaf hij vanaf 1885 heel
vooruitstrevend het literaire tijdschrift De
Nieuwe Gids en werken van de Tachtigers uit.9
Later, en met al vestigingen in Batavia en
Paramaribo, dus onder meer gevolgd door dit
traditioneel-educatieve werk van de militair
Hoedt... In de pikorde van de belangrijkste
Nederlandse vooroorlogse uitgeverijen stond
Versluys op nummer 52 met in 1938 een bruto
omzet van f 50.000 (en met Wolters en Sam-
som als de nummers 1 en 2 met omzetten van
f 1.764.000 en f 1.000.000). Versluys collabo
reerde niet in WOU.10
De DHC-bibliotheek en het Kadastermuseum
hebben (nog?) alleen de vierde druk van
Hoedt, terwijl de vijfde druk sinds 2011 inte
graal op de website www.dbnl.org staat.
144
5 Java-bode, 29-06-1951
6 Rouwadvertentie in: Alg. Indisch Dagblad: de Preangerbode, 23-12-1950
7 www.catalogue.leidenuniv.nl (met onder haar 125 treffers voor 'surveying instruments' de drukken 1,2 en 4 van Hoedt)
8 Myriam Everard en Ulla Jansz, De minotarus onzer zeden, Amsterdam 2010, p. 75
9 http://nl.wikipedia.org/wiki/Annette_Versluys-Poelman
10 Adriaan Venema, Schrijvers, uitgevers hun collaboratie, deel 4: Uitgevers en boekhandelaren, Amsterdam 1992 (gegevens 1938
uit bijlage IV)
