Atlas cler Stadslanden van
Groningen (3)
Henk Holsbrink
In de vorige aflevering is een analyse van de
door Folckers uitgevoerde oppervlaktebereke
ningen van de percelen beloofd. Zoals in deze
aflevering wordt beschreven blijkt dat op
iedere kaart van de Atlas der Stadslanden van
Groningen een cartouche werd toege
voegd. In die cartouche werd vaak een
lijstje met de uitkomsten van de bere
keningen van de oppervlaktes van de
percelen vermeld. Die berekeningen
vonden veelal plaats door de landmeters met
behulp van de op de kladmetingen genoteerde
meetgetallen in Stadsroeden; dit met als resul
taat aantallen van die vierkante roeden, die
daarna werden omgerekend in lokale "jukken,
grasen en deimatten", zoals destijds was over
eengekomen. Vrijwel op iedere lijst was daar
toe als omrekeningsfactor een vermelding ge
noteerd dat één berekende deimt, gras, juk of
mud overeenkwam hetzij met een aantal lokale
vierkante roeden, hetzij met een aantal vier
kante Stadsroeden. Die Stadsroede was, zoals
de naam al aangeeft, de roede van de stad Gro
ningen, met een lengte van ongeveer 4.09 m.
Daaruit is gemakkelijk de oppervlakte-eenheid
van één vierkante Stadsroede te berekenen, die
uitkomt op 0.00167281 ha. Uit de door de land
meters genoteerde aantallen deimten, grasen
en/of jukken van ieder perceel en/of bedrijf
kan, vermenigvuldigd met de ook in het lijstje
vermelde omrekeningsfactor in vierkante
Stadsroeden van de betreffende kaart, dan het
aantal Stadsroeden van een perceel en/of be
drijf worden berekend. Hieruit kan daarna
door vermenigvuldiging met de waarde van
één Stadsroede ad 0.00167281 ha de overeen
komstige oppervlakte in ha van 1729 berekend
worden. Dat geeft de mogelijkheid om met be
hulp van 'Hisgis* van bijna elk perceel van de
atlas de oppervlakte van 1729 te vergelijken
met de oppervlakte van de kadastrale percelen
van 1832 en de afwijkingen tussen beide groot
tes te berekenen en te noteren. Hierbij een
voorbeeld van een berekening in ha van een
perceel met behulp van de bij de kaart vermel
de omrekeningsfactor ad "265", alsmede de
notering van het bijbehorende berekende ver
schil, en wel van perceel C van Kaart 45, groot
3 3A grasen alsmede een rest van 26 vierkante
roeden.
Uit dit voorbeeld van de vermelding van per
ceel C blijkt dat er een verschil van 358 centi
are kan worden geconstateerd tussen de in ha
omgerekende aantallen lokale vierkante roeden
en de kadastrale (Hisgis-)oppervlakte van
1832. Dit verschil ad 0.0358 ha komt vrijwel
overeen met het nog later te bepalen generale
gemiddelde verschil van 0.0350 ha van 289
onderzochte percelen. Wanneer alle kaarten in
beschouwing worden genomen blijkt dat zel
den genoemde omrekeningsfactor van Stads -
kwadraatroeden werd vermeld van de opstrek-
kende kavels, zodat vergelijking van waarden
van oppervlaktes van opstrekkende kavels vrij
wel niet mogelijk bleek te zijn.
Waar wel lokale kwadraatroeden van deze ka
vels werden vermeld was het echter niet goed
mogelijk aantallen deimten, grasen en/of juk
ken om te rekenen naar later te vergelijken ha.
Om deze reden is het overzicht van vergelijk
bare oppervlaktes beperkt tot de kaartnum
mers waar in de lijstjes de omrekeningsfacto
ren duidelijk in Stadsroeden werden
aangegeven. Deze kaartnummers zijn gehele
bedrijven of gedeelten van bedrijven welke
bijna altijd noordelijk en westelijk van de stad
Groningen zijn gesitueerd. Bovendien sluit de
methode van meting en oppervlaktebepaling
door de verdeling van een perceel in driehoe
ken en trapezia beter aan bij de methode van
oppervlakteberekening van de kadastrale mi
nuutpercelen van de eerste decennia van de
negentiende eeuw. Bij de afbeelding van op-
strekkende kavels was dat niet het geval.
9
Perceel
oppervlakte
aantal vierkante
oppervlakte
kadastrale
verschil
letter
in gras en R.
Stadsroeden in ha
in ha
opp. in ha
in ha
C
3 26 R.
1019.75
1.7058
1.6700
0.0358
