king met de eigen berekende landmaat van
Eenrum ad 0.5478 ha niet mogelijk was.
Oldehuis: Eveneens komt Oldehuis van kaart
36 niet voor in de tafels, zodat de vergelij
king met de landmaat ad 0.5470 ha even
eens niet mogelijk is.
Saxenhuizen: Na controle klopt de omreke
ningsfactor ad 322 Stadsroeden van Kaart
37 niet. Maar na herberekening sluit e.e.a.
met een resultaat van de omrekeningsfactor
ad 359 Stadsroeden toch goed met het gras
van Feerwerd. Derhalve toch een fout van
landmeter Folckerts
Rottum: De tafels hebben een waarde voor
Rottum van 0.54162 ha, hetgeen niet over
eenkomt met de berekende oppervlakte ad
0.5253 ha van kaart 40. Derhalve een omis
sie van Kuypers.
Aduard: De tafels geven voor Aduard een
waarde aan landmaten van 0.51626 ha. De
berekende waarden van de landmaten van
de kaarten 47, 48 en 49 zijn echter 0.5537
ha, zodat wederom moet worden vastgesteld
dat Kuyper onjuiste waarden in zijn tafels
heeft vermeld. De lijst van Kuyper vermeld
de echter wellicht ook nog ten onrechte een
waarde van 240 vierkante roeden.
Niehove: De tafels geven voor "Nieuwe Hove"
gelijk aan Humsterland een waarde van
0.48168 ha. De berekening van de landma
ten van kaart 56 heeft echter een uitkomst
van 0.4918 ha. Het verschil is slechts een
100 ca, maar toch groot genoeg om te no
teren als een afwijking.
Heel bijzonder zijn de uitkomsten van het on
derzoek naar de opgegeven waarden van zowel
Folckers als die van Kuyper in zijn tafels van
"Riep":
Riep: In dit geval is eerst Folckers in de fout
gegaan bij de vermelding van de omreke
ningsfactor van kaart 46 ad "360" die 276
behoort te zijn.
Voorts blijkt uit de tafels van Kuyper dat
voor Riep Zeerijp geldt: 'gelijk aan Bie-
rum', dat een waarde aan landmaten geeft
van 0.44250 ha die geheel niet voldoet.
Maar de waarde van Garmerwolde ad
0.45602 ha voldoet wel uitstekend, gelet op
het verschil van slechts 257 ca op een (ka
dastrale) huiskavel van 17.3110 ha.
Derhalve omissies van beiden, wat samengevat
leidt tot de conclusie dat ook Kuyper niet ge
heel foutloos zijn tafels heeft samengesteld.
Hierbij dient bedacht te worden dat slechts een
kleine helft van de landmaten van de 70 kaar
ten vergeleken is, zodat meerdere omissies in
zijn tafels niet onmogelijk zijn.
Precisie, betrouwbaarheid en fouten
Over daarvan bij de oppervlaktes het volgende:
Bij de beschouwing van de grootte van de ver
schillen tussen de berekende oppervlaktes van
1729 en die van 1832 is het opgevallen dat er
verschillen bestaan tussen afwijkingen die
kleiner zijn dan ongeveer 14 van de vierkante
Stadsroede ad 0.1200 ha en die welke groter
zijn dan genoemde 0.1200 ha. In dit laatste ge
val zou het bij de bepaling van het aantal land
maten inderdaad kunnen gaan om fouten van
de landmeter. De opdracht van 1724 was om in
"jukken, grasen en deimatten" de oppervlaktes
te gaan bepalen. Uit onderzoek blijkt dat er bij
78 van de 289 onderzochte percelen is geble
ken dat de afwijkingen de 0.1200 ha ver te bo
ven gaan. De grote afwijkingen van deze 78
percelen zijn bij de eerste bepaling van een
gemiddelde buiten beschouwing gelaten. Het
eerste gemiddelde van de 211 verschillen wel
ke kleiner waren dan 0.1200 ha kon worden
berekend op 0.0346 ha.
Deze eerste bepaling van een grootte van een
gemiddelde uit betrouwbaar berekende 211
afwijkingen ad 346 ca kan, gelet op dit gemid
delde van verschillen, het als redelijk worden
gekwalificeerd. Dit mede in beschouwing ge
nomen dat door beheeringrepen een midden
van een sloot in een eeuw sterk kan veranderen
en ook in 1832 anders dan 100 jaar eerder,
anno 1729, kan worden geïdealiseerd. Welnu,
de kleinste lokale oppervlaktemaat van de in
de lijstjes vermelde oppervlaktes is een 14 gras,
hetgeen van Kaart 55 overeenkomt met 0.1200
ha. Dit berekende gemiddelde van 0.00346 ha
van 211 percelen blijft ruim beneden deze
kwart gras ad 0.1200 ha. Derhalve wordt ruim
schoots aan de verlangde voorwaarde van Stad
voldaan om de oppervlaktes te berekenen in
lokale landmaten. Uit genoemde verschillen
kan zeker wel de conclusie worden getrokken
dat destijds in Stadsroeden van 4.09 meters
werd gemeten; bovendien dat de maat van 4.09
12
