If
nische Werkzaamheden van het Kadaster
(HTWK) en de twee voorlopers ervan uit 1812
en 1875 weer wel in de lijst zijn opgenomen,
ondanks het feit dat ook bij deze werken het
landmeten slechts een onderdeel van de wer
ken vormt en de werken op zichzelf geen leer
boeken zijn voor het onderricht in deze. Het
belang ervan echter voor de kadastrale werk
zaamheden deed mij besluiten ze wel mee te
nemen. Puur rekenkundige landmeetwerken,
zoals F. Harkink, Gerichte Vlakke Driehoeks
meting en Elementaire Landmeetkundige Be
rekeningen, (Amsterdam/Brussel, 1969), zijn,
net als het Handboek voor de Hovenier, even
eens buiten beschouwing gelaten.
Bij het tellen van de werken zijn meerdelige
werken als een enkele titel geteld.2 Dit geldt
dus voor werken met een losse atlas met platen
als Landmeten en Waterpassen met een At
las van 23 Platen en een uitslaande plaat aan
het einde van den tekst van Ch.M. Schols,
maar ook voor bijvoorbeeld de allereerste uit
gave van J.E. Alberda's Inleiding Landmeet
kunde, dat als twee losse delen in 1977 (Deel
1) en 1978 (Deel 2) verscheen. Bij het verschij
nen van Deel 2 is ook meteen een gebundelde
editie uitgekomen, welke onlangs door voor
malig Meetkundige Dienst-medewerker Cees
Aarts aan de collectie geschonken werd. On
danks dat dit werk een kopie van de eerste
druk is, is het toch als aparte uitgave geteld.
Op gelijke wijze zijn van alle titels ook alle
verschenen drukken geteld. Soms gaat dat
slechts om een enkele druk, zoals bijvoorbeeld
A.P. Quakkelaar, Handleiding tot de prakti
sche landmeetkunde door een Geëxamineer-
den en Beëdigden Landmeter: Met 122 figuren
(Rotterdam, 1846), en in andere gevallen om
maar liefst negen of meer drukken, zoals bij
het eerdergenoemde werk van Schols en de
werken van Schermerhorn e.a. Van Quakke-
laars werk is overigens ook een anonieme edi
tie verschenen, maar van gelijk formaat en met
dezelfde inhoud (zie figuur 2).
Tellen betekent dat er een nulpunt is, en dat is
nog niet zo eenvoudig te kiezen. Ik heb mij
'I
I
I A i\ D H E E T K U D E
me».
daarbij laten leiden door diverse publicaties
van Henri Pouls. Deze vermeldt dat in 1513 in
Antwerpen Die Warachtighe Const der Geo-
metryen leerende hoemen alderhande Breyd-
den Lengden dicten en Hoochden der Vel
den Beemden Bosschen Berghen meten
sal. Hoemen oock maken sal die wijnroede...
van de hand van J. Roelants verscheen.3 Het
werkje werd in 1547 nogmaals ongewijzigd
uitgegeven en is tegenwoordig via het internet
te raadplegen.4 Nu ik dit gedaan heb kan ik
niet anders dan het met Pouls eens zijn dat het
een misvatting is dit als het oudste landmeet-
kundeboek te bestempelen. Pouls schreef hier
al over dat als men kennis van de inhoud
[neemt] dan ziet men dat dit boekje nauwelijks
iets met landmeten te maken heeft. Dit
boekje is eerst en vooral een meetkundeboek
en nauwelijks geschikt om het landmeten te
leren."5
51
W3: 'StSütfÉ?
PBMHSCHE
fn OaWitcgifcii
LAYBMETKR.
- O 8
i
Wiinynn,
(El. t.MH .1 10l)(.
SSHMSs
Figuur 2: De anonieme editie van Quakkelaars
werk
2 In de tabel aan het eind van dit artikel worden ze echter wel apart vermeld.
3 H.C. Pouls, De landmeter Jan Pietersz. Dou en de Hollandse Cirkel, (Delft, 2004), pp. 13-14
4 Zie http://data.onb.ac.at/ABO/%2BZ178730104, laatst geraadpleegd 4 april 2015.
5 H.C. Pouls, De landmeter pp. 13-14