Cornells Kraijenhoff en André Kuipers
Adri den Boer
Tot en met 17 juli 2016 is in het Nationaal Ar
chief (NA) de vorstelijke tentoonstelling '24
uur met Willem. Koning van Nederland en
België' te zien. Aanleiding is de (Nederlandse)
viering van 200 jaar Koninkrijk. In de tentoon
stelling staat de werkkamer van koning Wil
lem I centraal. Ook de adviseurs van de koning
komen in de zaal aan het woord. Via de advi
seurs komt de bezoeker te weten wat koning
Willem I bezighoudt: de vorming van het Ver
enigd Koninkrijk, de aanleg van wegen en ka
nalen, verbetering van de welvaart en later ook
de splitsing tussen Nederland en België. Maar
zij geven ook inzicht in het karakter van de
koning. Duizendpoot Cornelis Kraijenhoff
(1758-1840) en waterstaatsingenieur Jan Blan
ken (1755-1838) zijn twee van de acht persona
ges die het verhaal van het begin van het ko
ninkrijk illustreren.
Opening
Op 27 augustus was de opening van de ten
toonstelling door minister Jet Bussemaker van
OCW, daarvoor met de koninklijke trein ge
transporteerd van Den Haag HS naar Den
Haag Centraal. De huidige Algemeen Direc
teur van het NA, Marens Engelhard, had het in
zijn welkomstwoord al over 'cartograaf Corne
lis Kraijenhoff'. Na hem sprak André Kuipers
over 'Landmetingen, van kerktoren tot satel
liet'. Deze ruimtevaarder (2004 en 2011) zei
terecht over Kraijenhoff: 'Hij was van alles.'
(Op de expositie zelf koos men voor alleen
'vestingbouwer en cartograaf'.) Kuipers legde
kort de beginselen van driehoeksmeting uit,
veelal vanaf kerktorens, en ook de toepassing
van driehoeksmetingen voor hoogtebepaling.
'Hij is begonnen met al die metingen', zo wist
Kuipers ook over Kraijenhoff, terwijl die van
Frisius en Snellius toch ook op wikipedia
staan.Uiteraard waren die eerste sheets en
toelichting ook slechts een bruggetje naar
mooie sheets vanuit zijn ruimtestation en het
'met zijn beelden verfiëren van Kraijenhoff'.
Driehoeksmetingen in de ruimte en zeker de
Europese GPS-opvolger Galileo kwamen ook
aan bod. Na zijn bijdrage volgde de openings
speech van de blonde minister Jet Bussemaker
over de werkkamers van Willem I en zeker
over die van haarzelf, maar niet over die van
Kraijenhoff. Ook zij noemde de eerste Oranje
koning wel 'de meest bekende workaholic die
een miljoen besluiten nam'.
Expositie
Een kopieportret van Kraijenhoff prijkt in zijn
hoekje op een Fennelstatief uit Kassel met een
plaatje 'TDN 206'. Daarbij kan men een video
van Kuipers zien en horen. Op dat 'eilandje'
prijkt in een glazen tafelvitrine ook een 'Land-
meterskist met diverse instrumenten circa
1800-1810 - Bruikleen Universiteitsmuseum
Utrecht.' Hoewel de cartograaf in de tekst wel
erg dominant is citeren we de toelichting graag
volledig: 'Om Nederland voor het eerst volle
dig in kaart te brengen met behulp van de me
thode van driehoeksmeting is een uitgebreide
hoeveelheid meetapparatuur nodig. Om deze
instrumenten gemakkelijk te kunnen vervoeren
door het hele land maakten cartografen vaak
gebruik van een zogeheten landmeterskist.
Deze kist is met groen laken gevoerd en bevat
twee bakken en één lade met landmetersin
strumenten waaronder een Hollandse cirkel
146
Fennelstatief 'TDN 206' in Kraijenhoffhoekje
(foto's Adri den Boer)
