Varia: meer MD in oorlogstijd
in! (Was Delft 13 ook niet een R.B. in dat luxe
Gebouw voor Geodesie?)
Na de oorlog was het pand 'De Valk' een ru-
ine. Toen in 1953 een nieuw Laboratorium
voor Geodesie, het 'kasteel van Kruidhof',
klaar was kwam daar dankzij het studenten
corps het topgevelbeeld van 'De Valk' nog in
te staan (intussen pronkend op Droevendaal-
sesteeg 3 in Gebouw 101 en reeds in dit blad
afgebeeld).7
Slot
De ironie der geschiedenis wilde dat het peil-
merk van in 'De Valk' binnen tien jaar was
verdwenen en de peilmerksteen uit de 19de
eeuw, na meer dan een eeuw niet te zijn ge
bruikt, nóg stevig zit ingemetseld!
Overigens was het gebruik van bij landmeters
emotioneel-geliefde panden voor peilmerkloca-
ties breder. Een NAP-boek geeft een forse foto
van een peilmerk met ook twee kinderen en
het onderschrift 'NAP-bout no 30G-150 te
Leidschendam'.8 Ook voor het onwetend na
geslacht: dat was de woning van het hoofd van
de Meetkundige Dienst, de geodeet ir. Dolf
Waalewijn.
Adri den Boer
In DHC 2015-3 stond mijn bijdrage 'Varia:
MD-landmeters in oorlogstijd'. Daarin kwam
ook de vraag van de secretaris-generaal aan de
orde welke medewerkers van 'joodschen bloe
de' waren en dat de joodse collega S. de Vries
in Midden-Europa omkwam of werd omge
bracht. Op de gedenksteen bij de Meetkundige
Dienst (MD) in Delft is hij het enige joodse
oorlogsslachtoffer.1 Op het Rijkswaterstaats-
brede monument in Den Haag is hij één van de
drie.2 Of er al dan niet meer joodse collega's
moesten worden opgegeven en vervolgens ont
slagen kreeg in publicaties over de MD nog
nimmer aandacht.
MD-archief
Een van de MD-archieven op het Nationaal
Archief (NA) is er duidelijk over.3 Het dienst
hoofd, de adjunct-hoofdingenieur Jan Gurbe
Fortuin (1894-1949), bewaarde in afschrift
welke namen hij door moest geven en doorgaf:
Mej. M.A. Spanjaard, adm. ambtenaar 2e
klasse (1907)
J.F. Naring, aspirant landmeetkundig ambte
naar (1914)
S. de Vries, (fotogrammetrische) hulp bij me
tingen (1899)
Na schorsingen in november 1940 volgde ver
plicht ontslag in 1941. (Bij de TH vond in no
vember 1940 héél dichtbij de indrukwekkende
studentenstaking tegen die schorsingen plaats.
Het was na schorsing van o.a. de Joodse prof.
Abraham Josephus Jitta. Deze mocht trouwens
als de enige Joodse onmisbare Rijkswaterstater
daarbij nog tot 21 mei 1942 in dienst blijven
en overleefde WOII.) Voor mej. Spanjaard, ge
naturaliseerde Duitse, sinds 1938 secretaresse
161
7 Adri den Boer, Varia: Wagenings beeld 'De Valk' geodetisch monument?, in DHC 2003-2, p. 48. Een andere foto van het pand 'De
Valk' staat in: L. Aardoom, De boedel van Wageningen, in; DHC 2010-1, p. 12.
8 A. Waalewijn, Drie eeuwen Normaal Amsterdams Peil, (RWS-serie 48), Den Haag 1987 (2)
M. Noah, hulp bij metingen (1920)
1 Adri den Boer, 'Niet met de stroom mee...'. Een bedrijfsmonument voor de jaren 1940-1945, in: NGT Geodesia 1995-4, p. 209/210
2 A. Waalewijn, Achter de bres. Rijkswaterstaat in oorlogstijd, Den Haag 1990, p. 241
3 NA, Ministerie van Verkeer en Waterstaat: Meetkundige Dienst, toegang 2.16.91, inv.nr. 11
