Reacties
Fortuin in 1943 de titel Hoofd van de Meet
kundige Dienst kreeg.15 Deze schreef op 17
oktober 1945 aan de Hoofdingenieur-Directeur
van de Algemeene Dienst van Rijkswaterstaat,
waar de MD onder ressorteerde, over het nog
uitblijven van rechtsherstel voor de secreta
resse: 'Na 7 mei heeft Mej. Spanjaardhier te
lande teruggekeerd, geen relatie met den
dienst meer gezocht, doch de betrekking van
secretaresse van den Minister-President aan
vaard.' Dit lijkt wat correct-ambtelijk gefor
muleerd door Fortuin, van wie na zijn dood
werd genotuleerd dat hij was 'een gezien chef,
die met ruime belangstelling meeleefde en op
de bres stond voor zijn personeel.'16 De Martha
Anna Spanjaard van 29-10-1907 hoorde name
lijk bij de overlevenden van het concentratie
kamp Theresienstadt.17 Het is de vraag of For
tuin dat al precies wist. Bij besluit van minister
Ringers van OW en Wederopbouw (in het ka
binet Schermerhorn-Drees) werd zij vervolgens
geacht bij de MD in dienst te zijn gebleven tot
1 juni 1945, waarbij dan voor de periode 1941
1945 een schadeloosstelling van ruim 9000
paste. In 1964 werd mej. Spanjaard bij het ITC
meer dan secretaresse: Dean of Students.
Langevelds biografie meldt tekenend dat zij
met anderen op 1 april 1965 als grap Scher-
merhorn een bezoek voor nóg een eredoctoraat
aankondigde. Bab Schermerhorn-Rook was
woedend, 'Willem de Prater' (AR-schimp-
naam) ontliep haar en Martha zelf vertrok naar
India. Langeveld benutte wel haar afscheids
brief van 13 april 1965 na '26 jaar van samen
werking' uit het Archief Schermerhorn op het
NA, maar niet het genoemde MD-archief daar,
evenmin als Waalewijn voor 'Achter de bres'.
De oorlogsbelevenissen van mej. Spanjaard én
hoe zij als secretaresse Schermerhorn trouw
bleef in zijn diverse carrières mankeren bij
Langeveld en deze bijdrage mag dan als een
kleine aanvulling dienen.
Tot slot zij hier graag een herinnering van
Schermerhorn aan Martha Spanjaard herhaald,
die van mij óók de biografie wel had mogen
halen.Als secretaresse voegde zij hem als
tobbende premier eens toe: 'Wel, fotogramme-
trie is toch eenvoudiger, professor!'18
Adri den Boer
2015-3 (Randfiguren 9 en Column: doe opnames)
Enkele kleine zaken: bij Randfiguren 9 is geschreven
over een schietlood. We hebben het hier over een zee
kaart, in de scheepvaart heet wat de rechter figuur in
zijn hand heeft al duizenden jaren een dieptelood.
Op p. 128 onderste foto: dit zijn geen mariniers, maar
adelborsten die met een sextant en chronometer hun
lessen astronomie en wiskunde in de praktijk, aan
boord van een slingerend schip, van de o zo belangrijke
astronomische plaatsbepaling aan het beoefenen zijn.
Jeroen Mohrmann
164
15 A. Waalewijn, Een halve eeuw meetkundige dienst 1931-1981, RWS-serie nr 35, Delft 1981, p. 15
16 Verslag ALV K&L 29-10-1949, in: K&L 1950, p. 41
17 Naamlijst van overlevenden Theresienstadt in De Nieuwe Amsterdammer o.b.v. RVD-gegevens uit Londen op www.vernoeming.nl
18 Gedrukt in Schermerhorn, p. 106, en ook wel aangehaald op www.geschiedenis.nl en www.historien.nl
