evenmin bij de daarop met naam of initialen
genoemde particulieren. Sinds 26 mei 2010
staat er wel een interview met Cor Kieboom
over op www.omroepbrabant.nl.)
Project Vening Meinesz
Aardwetenschapper Bart Root (TU Delft) ver
telde een uur boeiend over het project Vening
Meinesz en dat was de DHC-donatie al deels
waard! De langste reis van de lange professor
was in 1934 met de onderzeeboot KXVIII naar
Surabaja. Mede door een Polygoonfilm werd
deze wereldberoemd. Velen vernamen voor het
eerst dat onderzeeboten met een O voor Neder
land waren en met een K voor de koloniën.
Vanwege vredesafspraken mocht die boot niet
in alle wateren varen en mede daarom was er
wetenschappelijk werk aan boord als 'schaam
lap'. De route via Zuid-Amerika was een on
derzeeboothandelsreis. Uiteraard begon Root
ook bij het DHC-publiek even met namen als
Newton en Huygens en met zaken als isostasie.
Helder liet hij zien hoe ook het beperkte aantal
zwaartekrachtmetingen van Vening Meinesz
de vorm van de aarde al weergeven. Geogra
fisch volgden het afgelegen vulkaanstadje
Tristan da Cunha en Kaapstad. Langer aanleg
gen daar was nodig voor onderhoud aan het
schip én kalibratie van instrumenten, inclusief
het Gouden Kalf van Vening Meinesz. (Het
slingerapparaat met die naam niet alleen van
wege de kleur, maar vooral omdat de beman
ning van de duikboot bij iedere duik extra gage
kreeg - ze moesten tijdens metingen in hun
kooien liggen om trillingen te voorkomen!)
Root liet oude opnamerollen zien, maar die
waren niet van de KXVIII en dus moet ieder
een daarnaar uitkijken. Waar het wrak van de
boot sinds 1942 ligt is wel bekend, het komt
zelfs voor op Australische hydrografische
kaarten en is niet ver van het eindpunt van die
eerdere reis van Vening Meinesz. Die reisde
zelf terug per vliegtuig, want de K-onderzeeër
had in Indië zijn militaire bestemming bereikt.
Harry Hammond Hess (1906-1969) was een
Amerikaans geoloog die ook met Vening Mei-
nesz zwaartekracht mat. Hess bedacht het con
cept van oceanische spreiding, wat een bijdra
ge aan de theorie van de platentektoniek was.
Toen medio 1967 bewijzen voor oceanische
spreiding werden gevonden leidde dit tot
acceptatie van platentektoniek. Had de in 1966
overleden Vening Meinesz zijn reizen niet
vooral gemaakt om te bewijzen dat dat concept
niét klopte? Sheets van Root toonden ten slotte
aan welke reizen door Nederland moesten wor
den gemaakt voor het documentatiewerk: naar
Delft, Den Haag, Den Helder, Utrecht, De Bilt
en Winschoten. Huize Eelerberg op het land
goed van Vening Meinesz bij Hellendoorn kan
op zolder ook nog wat bevatten, maar de hui
dige eigenares wil niet meewerken. Zie vooral
de website www.expeditiewikipedia.nl en klik
dan op het icoontje van Vening Meinesz.
131
Eed kelder vol land meetinstrumenten
Particulier geodetisch instrumenteel erfgoed
www.omroepbrabant.nl)
Volle én interactieve collegezaal
(foto's Adri den Boer)
Vening Meineszlezing...
