in het spel zijn. Minard (1781-1870), een Franse
spoorwegingenieur die zichzelf tot kartograaf
omschoolde, was een meester in het vertellen
van verhalen. Hij stond aan de wieg van di
verse thematische kaarten (Robinson, 1982
Palsky, 1998), waarvan de bewegingskaart of
'flow map' wel de bekendste was, met als
hoogtepunt zijn kaart van Napoleons Russische
veldtocht. Minards kaart uit 1869 van Napole
ons veldtocht in 1812 is waarschijnlijk een van
de bekendste kaarten ter wereld (figuur 1).
Mede de uitspraak van Tufte in zijn boek 'The
visual display of quantitative information' uit
1983 heeft deze trend gevoed. Tufte schreef dat
"deze kaart wel eens de beste statistische gra
fiek ooit getekend zou kunnen zijn". Hij gaat
verder en zegt: .hoe hier de multivariable
complexiteit subtiel en bescheiden is verwerkt
in het ontwerp, zodat de beschouwers nauwe
lijks doorhebben dat ze in een wereld van vier
of wel vijf dimensies kijken". Dit heeft velen
geïnspireerd de kaart in allerlei contexten als
voorbeeld te gebruiken, bijvoorbeeld om aan te
tonen hoe goed programmatuur met complexe
geodata kan omgaan (Wilkinson, 1999). Overi
gens werd de kaart ook voor Tuftes citaat al
eerder geroemd door auteurs als Funkhouser in
1937 en Robinson in 1967. De kaart, in de
vorm van een bewegingskaart, toont in één
oogopslag de route en omvang van Napoleons
leger. De route is sterk gegeneraliseerd, terwijl
op de achtergrond de rivieren een hoge mate
van detail vertonen. De tocht naar Moskou is
in een lichte tint weergegeven en de terugtocht
in zwart. Aan de route van de terugtocht is een
grafiek gekoppeld die de temperatuur op be
paalde locaties weergeeft. Langs de route zijn
getallen geplaatst die de omvang van het leger
weergeven. Belangrijke plaatsen worden ver
meld, maar een exacte locatie is moeilijk te
bepalen. De veldslagen worden niet vermeld.
Napoleon begon de veldtocht omdat Tsaar
Alexander het continentale systeem ontdook.
Dit was opgezet om Engeland op de knieën te
krijgen en verbood alle handel met dit land. Na
een lange en gedegen voorbereiding trok Na
poleon op 24 juni 1812 met een strijdmacht
van rond een half miljoen soldaten bij Kaunas,
Litouwen, de rivier de Neman over. Ondanks
verwoede pogingen de Russen tot een veldslag
te dwingen lukte dit nauwelijks. De Russen
waren vanzelfsprekend bekend met Napoleons
capaciteiten op dit gebied. Pas begin september
lukte het hem de Russen nabij Borodino tot een
grote slag te verleiden. Napoleon won en kon
daarna Moskou innemen. Die stad was overi
gens al door de Russen verlaten. Na een maand
in Moskou besloot Napoleon om de terugtocht
134
II.''..1 A. /j ImyVWHfr rv> <t JT. Ji thmaaiMlrr Jr I
Figuur 1. Minards "Carte Figurative des pertes successives en hommes de l'Armée Frangaise dans la
campagne de Russie 1812-1813" uit 1869. Bron: Library Lasage - Collection École Nationale des Ponts et
Chaussées
