3
heel genomen was het natuurlijk het belangrijk
ste dat het ruimteprobleem vanaf voorjaar
1952, zowel zakelijk als privé, voorlopig tot het
verleden behoorde.
Afscheid van de geodesie
In zakelijk opzicht voorlopig, want Van Leeu
wen keek vooruit en kreeg gaandeweg meer en
meer omhanden. Richtte hij zich - getuige zijn
personeelsadvertentie24 - aanvankelijk nadruk
kelijk op de geodetische markt, met 'speciale
instrumenten, optiek en revisie' was zijn missie
toch breder. Stellig was hij in 1941 met het oog
op de geodesie uit Zwitserland overgekomen en
was het zonneprisma waarschijnlijk zijn eerste
grote opdracht.
Misschien zelfs was die opdracht in 1945 aan
leiding geweest om zich als ondernemer bij de
Kamer van Koophandel te melden en had hij
het logo met 'de waterpassende leeuw' als ken
merkend daarvoor gezien, maar intussen lagen
de kaarten anders. Hoewel het zonneprisma
- intussen ook gepatenteerd in Amerika, Enge
land, Duitsland, Zwitserland en Italië - wereld
wijd toepassing vond, bleef het een 'speciaal'
instrument, waarnaar de vraag achterbleef bij
Van Leeuwens verwachtingen. Verder was in
Delft de geodetische klantenkring ten slotte
maar beperkt; en dan nog alleen klanten die
zich met eigen personeel en wederzijdse hulp
binnen hun moederorganisaties (de TH en de
Rijkswaterstaat) zelf wisten te bedruipen en
dienstverlening van buiten minder nodig had
den dan zich eerder liet aanzien. Anderzijds
was er een toenemende vraag van de zijde van
nieuwe klanten, meest kleine, die om inciden
tele klussendiensten kwamen, maar ook wel
grotere met vragen die op termijn zakelijk per
spectief boden. Naar verluidt zakelijk minder
bedreven, ging de inventieve Van Leeuwen
graag op alles in en toen de N.V. Bataafsche
Petroleum Maatschappij ten behoeve van de
exploratie hem verraste met een bestelling van
tien zonneprisma's, kon hij daar door drukke
bezigheden anderszins niet één-twee-drie aan
voldoen.25 Een gemiste kans, die in 1953-1954
de aanleiding kan zijn geweest dat de firma
Wild, Heerbrugg de productie van het zonne-
prisma overnam. Na consultatie van prof. Roe-
lofs zal Van Leeuwen zijn rechten aan zijn
vroegere werkgever hebben overgedaan. In de
loop der tijd kreeg Van Leeuwen een brede
klantenkring en een daarbij passend gevarieerd
assortiment: van kunststof schrijfplaten (bor
den voor formulieren met metalen klemsy
steem) voor de firma Samsom te Alphen a/d
Rijn en verkantingsmallen (hardhout met een
niveau en met aluminium meetbekken aan de
uiteinden) voor de Nederlandse Spoorwegen
tot een in samenwerking met de Bredase oog
arts dr. G.(J.M.) Wiegersma in 1950 ontworpen
en in 1952 gepatenteerde (oogoperatie-
schaar.26 Daarbij kwam zijn groeiende belang
stelling voor de mechanisatie van fotografische
13
Vroege uitvoering (kort
na 1950) van zonneprisma,
in houten kistje.
Foto: J.H. van Leeuwen.
Detail binnenzijde deksel
opbergkistje met verleende
patenten ("Otherpatents
pending") en logo "Van
Leeuwen, Delft", zwart op
goudkleurig papier.
Foto: J.H. van Leeuwen
SOUfl-
PfllSM
Prol R Ra-doii Netherljr.:i.
Ter vergelijking:
binnenzijde kistje jonger
zonneprisma met
vermelding patenten en
logo, wit op zwart. Coll.
TU Delft.
Foto: Joop Gravesteijn
24 Noot 16
25 De Klerk
26 www.mijnoctrooi.rvo.nl/Eregister, nr. 71462
bolap-
iP r i m
jpprl
MT.Wfll? Dt
Pi» biiu; pm ib+É-?i
VMLE[1/AÏN
