Het zonneprisma van Roelofs:
"aanvullend - desnoods kritisch - commentaar"
Nicolas de Hilster
In de vorige editie van dit blad schreef profes
sor Leen Aardoom een uiterst informatief arti
kel over het zonneprisma van wijlen professor
Roelofs.1 Daags nadat Aardoom zijn artikel
had afgerond en kort voor de redactionele fase
nam hij contact met mij op om het serienum
mer van het exemplaar in mijn collectie te we
ten te komen, niet wetende dat zich er niet één,
maar drie exemplaren in bevonden. In de daar
op volgende dagen ontstond een levendige cor
respondentie over dit intrigerende accessoire.
De laatste mail sloot Aardoom af met "...de
hoop en verwachting..." dat ik "...met een aan
vullend - desnoods kritisch - commentaar zou
aansluiten."2 Waarvan akte.
Aardoom meende dat het gebruik van het
prisma, mede door de opkomst van GPS, tot de
geschiedenis behoorde en dat .voor de af
nemende beroepsmatige vraag naar zonne-
prisma's er intussen een toenemende be
langstelling uit kringen van verzamelaars van
historische geodetische instrumenten in de
plaats gekomen [is]."
Dit laatste is zeker waar, ik kan mij niet voor
stellen dat ik de enige ben die de prisma's
mede voor de collectie aangeschaft heeft. Ik
schrijf hier 'mede', omdat het eerste exemplaar,
dat ik in juli 2008 via eBay van een handelaar
in Alaska kocht, vooral aangeschaft was om in
het veld ingezet te worden. Dit exemplaar is
van Van Leeuwen (zie afbeelding 1), de fabri
kant die met de productie van de prisma's be
gonnen is, en is dus ruim op leeftijd.3 Het
tweede exemplaar vond ik ruim negen maan
den later in Engeland, eveneens via eBay. Dit is
een exemplaar van Leica, bedoeld voor hun
TPS-serie Total Stations, het zat nog in de ori
ginele verpakking en is als nieuw. De aanschaf
betekende dat ik niet langer een Wild-instru
ment mee hoefde te nemen als ik met de zon
het ware noorden wou bepalen. Dat dit exem
plaar geen toevalstreffer was, bleek toen ik
twee weken later bij dezelfde verkoper nog een
exemplaar voor een bevriend landmeter kon
aanschaffen. De verkoper meldde daarbij dat
hij nog meer exemplaren op voorraad had.4 Het
derde en laatste exemplaar dat ik bemachtigde
was het eerste dat ik bewust voor mijn collectie
kocht. Dit betrof namelijk een exemplaar van
Wild, geschikt voor onder andere de T2, en het
was de ontbrekende schakel tussen het exem
plaar van Van Leeuwen en dat van Leica. Het
Wild-exemplaar kwam met een uitneembare
opvulring met een binnendiameter van circa
36 millimeter.
2
1 L. Aardoom, 'Het zonneprisma van Roelofs: de zon aanmeetbaar als een ster', in: De Hollandse Cirkel, Jaargang 17,nr. 4, 2015,
pp. 140-145
2 Mail L. Aardoom d.d. 26 november 2015 19:06
3 Zie voor meer informatie over Van Leeuwen het artikel van Leen Aardoom elders in deze editie.
4 Correspondentie met Geo Survey Instruments Ltd. d.d. 10 mei 2009. De voorraad is inmiddels op.
1. Het Van Leeuwen Roelofs prisma op een Wild T2
uit 1969 (foto auteur)
