Chris Nelis
Aangezien ik van onze Koning geen uitnodi
ging meer verwacht voor een bezichtiging van
Paleis Huis ten Bosch besloot ik zelf maar een
bezoek te gaan brengen aan de Oranjezaal. Het
Rijksvastgoedbedrijf heeft deze namelijk eind
2015 een paar maanden voor het publiek open
gesteld, voorafgaand aan de restauratie van de
rest van het Paleis. Voor wie niet tot de 50.000
bezoekers behoorde: bekijk de zaal op Google
Street View voor het mooie interieur. De Oran
jezaal in Paleis Huis ten Bosch is een uniek
ensemble van schilderingen uit de Gouden
Eeuw. In opdracht van Amalia van Solms
werkten in de jaren 1648-1652 onder regie van
de architect-schilder Jacob van Campen twaalf
kunstenaars aan tientallen doeken, panelen en
gewelfschilderingen. Het geheel vormt een eer
betoon aan haar kort daarvoor overleden echt
genoot, stadhouder Frederik Hendrik.
Alle kunstwerken zijn door het Rijksbureau
voor Kunsthistorische Documentatie (RKD) in
het kader van hun restauratie in de periode
1998-2001 uitvoerig beschreven (http://oranje-
zaal.rkdmonographs.nl/verantwoording-1).
De west-arm van de zaal is gewijd aan de ge
boorte en de jeugd van Frederik Hendrik als
het begin van een nieuw Gouden Tijdperk.
Beroepsmatig werd mijn aandacht getrokken
door iets wat landmeetkundig instrumentarium
zou kunnen zijn op het schilderij "Vijf muzen
van Parnassus" door Jan Lievens uit 1650, dat
hier deel van uitmaakt. Thuisgekomen heb ik
details ervan op de site van het RKD opgezocht:
"Een vrijwel naakte muze (Urania), slechts be
dekt met een lendendoek en met een blader
krans op het lange blonde haar, leunt naar links
met haar rechterarm geslagen over een grote
hemelglobe met sterrenbeelden. Aan haar voe
ten zijn op een dieprood kleed astronomische
instrumenten uitgestald: een sextant, een passer
en een kwadrant. Een muze rechts op de voor
grond neemt een papier aan van Urania. Haar
onderlichaam wordt bedekt door een blauw en
een wit kleed, waarvoor boeken liggen. Haar
bleke huid steekt af tegen een diepdonkere
brokaten draperie met gouden motieven, waar
op een op de rug geziene muze een astronomi
sche afbeelding in een boek bekijkt."
De afbeelding is niet erg duidelijk, maar volgens
mij lijkt het linker instrument meer op een gra-
fometer zoals afgebeeld bij het artikel van H.C.
Pouls (DHC 2008-3, pag. 113) dan op een sex
tant. Het kwadrant is moeilijker te herkennen, en
of in het boek werkelijk een astronomische af
beelding staat zal wel wishful thinking zijn.
De vele ministers die in deze
zaal zijn beëdigd zullen de
details van dit schilderij in de
massaliteit van kunstwerken
ontgaan zijn, hooguit vakge
noten valt het op en dat zijn er
onder hen niet veel geweest.
38
Naar de gelijknamige rubriek
in De Volkskrant
