Voor u gelezen
Nico Bakker e.a., 200jaar kaarten maken in
beeld. 1815-2015, Uitgeverij 12 Provinciën,
Landsmeer, 2015, ISBN978-90-77350-85-0,
120 p., €24,95
'De atlas is ontstaan uit een samenwerking
tussen Kadaster en 12 Provinciën. Het kadaster
heeft de informatie aangeleverd, die door ons
bedrijf is omgezet in een fraai vormgeving',
aldus de uitgever op zijn website. Zodoende
spelt het boek cartografie dan ook als karto-
grafie, zoals 'de meeste beoefenaars van het
vak'.
Het boek bestaat uit een algemeen informatief
gedeelte en een dubbelatlas-gedeelte van alle
bei circa 60 pagina's. Het informatieve gedeel
te bevat vijf hoofdstukken. In deze hoofdstuk
ken wordt ingegaan op het inwinnen en het
maken van topografische kaarten in de afge
lopen 200 jaar. De atlas in totaal bevat zo de
volgende hoofdstukken:
1. Het prille begin van een nationale kartering
(1798-1830)
2. De kaart van het leger (1830-1864)
3. Verdedigingswerken gedetailleerd in kaart
gebracht (1864-1932)
4. Luchtfoto wordt de basis (1932-1975)
5. Een nieuw tijdperk breekt aan (1975-2015)
6. Het kaarten-tweeluik
Wie zich verdiepte in de tijdschriftenpublica
ties en de diverse andere presentaties rond het
jubileum herkent al veel, maar zeker aan foto's
nog niet alles! De niet expliciet genoemde foto
bron is het Kadastermuseum. (De inventaris
daarvan staat wel bij de literatuuropgave.) Zo
doende 'mist' men bijvoorbeeld wel een foto
van 38 TDN-werknemers die eind januari 1987
na ijshakken een koude duik namen als protest
tegen 38 ontslagen. Ze haalden tal van kranten
(zie www.delpher.nl). Ook de omslagfoto met
een waterpasser en baakhouder kwam in de
recente jubileumpublicaties in tijdschriften nog
niet voor. De mooie opname staat binnenin
ook op pagina 30, daar helaas met het onjuiste
onderschrift 'Paspuntbepaling in het terrein'.
De hoofdtekst verwijst (elders) correct naar de
nauwkeurigheidswaterpassingen van Rijks
waterstaat (NAP, vanaf 1891), waardoor het
militaire waterpassen wat minder nodig was.
'Hoogtemeters van de Militaire Verkenningen
en later de Topografische Dienst maakten voor
detailmetingen vaak gebruik van het zakwater-
pasinstrument van Wagner', aldus een volzin
over hun eigen waterpassingen van lagere orde
én met een ander plaatje. De begrippenlijst
vermeldt nog dat de gebruiksperiode 1895
1950 was. (Een aparte bijdrage over dit instru
ment, wie Wagner was en wie de fabrikant
was, is welkom in dit tijdschrift!)
Over de relatie met Rijkswaterstaat is er nog
een ander puntje. Wel genoemd en afgebeeld
(op p. 25 helaas wat onscherp) is de Water-
staatskaart 1:50.000, ook qua schaal herken
baar als variant van de stafkaart. Niet ge
noemd wordt de grootschaligere Rivierkaart
van Rijkswaterstaat, 1:10.000, die de Topogra
fische Inrichting slechts reproduceerde en
waarbij ze er toch alleen haar eigen naam op
zette. (Zodoende ziet men voor deze producten
nu steeds op Catawiki-internetveilingen staan:
'Groot formaat weinig voorkomende kaart
Topografische Inrichting'; op deze kaarten
werd naast de opdrachtgever ook het jaartal
trouwens wel weggelaten.Overigens was
het de relatie wel: van 1830-1924 in steendruk
en van 1924-1962 in offset.
De laatste 60 pagina's van het boek beslaan
een tweeluik. Links ziet men de kaart anno
1930 en rechts de kaart anno 2011 (door de
uitgever 'nu' genoemd). De schaal is
1:200.000. 'Zo is het dus heel leuk (en soms
ook beangstigend) om te zien hoe enorm
2oo jaar
beeld
41
lJjuen jujttn
