exemplaar te zijn, want, net als bij de door
Aardoom beschreven vroege Roelofs-prisma's,
dient ook bij dit exemplaar een correctie toege
past te worden op de waarnemingen. Volgens
het label in de bijbehorende doos zou bij cor
recte montering, met het scharnier verticaal
georiënteerd en de klem in face left onderaan
het objectief, dit 23'-8" voor de horizontale
richting en 23'-5" voor de verticale hoek zijn,
beide overeenkomstig met de deviatie genoemd
door Aardoom.13
Over deze correcties schreef Aardoom dat bij
exemplaren "...die in 1954 of later in gebruik
werden genomen al van een in dat jaar
door Wild op de markt gebrachte 'zelfcorrige
rende' uitvoering zijn geweest."14 Dit tijdstip is
dankzij Schermerhorns derde druk van zijn
Leerboek der Landmeetkunde uit 1953 iets
scherper te stellen. Daarin schreef hij namelijk
dat "...ten tijde van het gereed komen van de
derde druk van dit boek een nieuwe uit
voering van het zonneprisma in de handel
gebracht [wordt], waarbij de filters in een zo
danige prismatische vorm zijn geslepen, dat
genoemde correcties vervallen."15
Hoeveel prisma's er geproduceerd zijn en wat
de prijsstelling was, was duidelijk een van de
vragen waar Aardoom mee zat.16 Over de aan
tallen van Van Leeuwen kan ook ik helaas
weinig zinnigs zeggen. Het enige wat tot nog
toe bekend is zijn de serienummers van Wild,
waarbij opgemerkt dient te worden dat deze
geen doorlopende serie vormen en niet alle
typen prisma's beslaan.17 Wel is er een kopie
van Van Leeuwens patent aanwezig in het pa
tentenarchief van Cooke, Troughton Simms.
[voetnoot 12] Dit exemplaar is gesigneerd door
E.W. Taylor, medewerker van Cooke,
Troughton Simms en onder andere verant
woordelijk voor de constructie van de Tavistock
theodoliet, en door hem gedateerd op 10/9/51.
De eerste serie Wild GSP1-prisma's is in op
dracht van Wild vervaardigd door hun partner-
bedrijf Optik und Mechanik Ag. (OmAg) in
Allschwil, Zwitserland. Deze serie bestond uit
500 stuks, beginnend met serienummer 1. In
1965 is een tweede serie GSP1 prisma's van
200 stuks geproduceerd, maar het is niet be
kend of die door OMAG gemaakt zijn. Tot
1968 zijn er 1850 exemplaren geproduceerd.
In 1970 is een nieuwe serie prisma's gemaakt,
beginnend met serienummer 11700 en met
productnummer 212407. In totaal zijn er tussen
1970 en 1973 in zes series 900 prisma's ge
maakt met serienummers oplopend tot 17927.
Duidelijk mag zijn dat de serienummers ook
5
6. Cooke, Troughton Simms Tavistocktheodoliet
(foto auteur)
13 Met dank aan Clive Sutherland voor de foto's, de transcriptie van het label en het opmeten van de binnendiameter
14 L. Aardoom, 'Het zonneprisma van Roelofs: de zon aanmeetbaar als een ster', in: De Hollandse Cirkel, Jaargang 17,nr. 4, 2015, p. 144
15 W. Schermerhorn, H.J. van Steenis, Leerboek der Landmeetkunde voor het Middelbaar Hoger Technisch Onderwijs en en voor de
Practijk., (Amsterdam, 1953), p. 481
16 L. Aardoom, 'Het zonneprisma van Roelofs: de zon aanmeetbaar als een ster', in: De Hollandse Cirkel, Jaargang 17,nr. 4, 2015, p. 144
17 Met dank aan Jürg Dedual (mail d.d. 9 januari 2016 14:32) voor alle informatie betreffende de Wild productie-aantallen en
serienummers
