hier niet doorlopen. De latere prisma's hadden
slechts een productnummer, geen serienum
mers, en enige administratie over productie
aantallen en serienummers ontbreekt.
Tussen de vele prijslijsten in mijn bibliotheek
bevinden er zich een paar van de firma's Ah-
rend en Ahrin die inzicht geven in de prijsstel
ling van het Roelofs-prisma. In de prijslijsten
van de jaren 1954/1955 en 1956 komt het pris
ma nog niet voor, in die van 1962 en 1968
wordt het prisma getoond, maar de prijs is dan
nog op aanvraag.18 De Ahrin-prijslijst van au
gustus 1975 (volgens de rectificatie op het
voorblad moest dat 1 oktober 1975 zijn) staat
Wild-productnummer 370489, wel bekend van
mijn eerder genoemde Leica prisma, vermeld
voor een bedrag van fl.692.19 Dit exemplaar,
een Wild GSP3, paste op de nieuwe modellen
met groter diameter-objectief van de T1 en
T16. Het Wild GSP1-prisma kostte fl.871, had
productnummer 199909 en behoorde bij de
T1A en oud model T16.20 In dezelfde prijslijst
staat ook een niet nader gespecificeerd Wild
GSP1-prisma met productnummer 214011 voor
fl.907 en een adapterring met productnummer
215116 voor fl.37.21 Dit prisma staat vermeld
onder de Wild T0 en was waarschijnlijk speci
aal voor dit instrument bedoeld. Het exemplaar
voor de Wild T3 had productnummer 214055,
kostte fl.909 en werd inclusief adapterring ge-
leverd.22 In de laatste productiejaren 2001 en
2002 kostte het prisma respectievelijk circa
€700 (1060 Zwitserse Franc) en circa €475
(700 Zwitserse Franc).23 Bovenstaande bedra
gen in guldens hadden in 1975 vrijwel dezelfde
koopkracht als hetzelfde bedrag in euro's in
2001.24 De plotselinge daling in prijs in 2002
heeft vermoedelijk te maken met de daling in
vraag naar het accessoire. De Leica-exempla-
ren die ik in 2009 kocht kostten circa €330
(£295) per stuk.
Het Roelofs-prisma wordt in de praktijk nog
steeds gebruikt, onder andere door firma's als
Geovisie, Fugro en Starmountain Survey
Consultancy, voornamelijk voor gyrokalibra-
ties en het meten van de oriëntatie van olie
platforms. Recentelijk vertelde een van mijn
studenten dat hij tijdens zijn stage van een
ervaren surveyor te horen kreeg dat het door
slaan van de kijker bij het waarnemen met het
prisma niet nodig was, omdat het niet veel toe
voegde aan de nauwkeurigheid. Zoals hier
boven en door Aardoom reeds gemeld zijn de
correcties bij vroege prisma's echter circa 23',
ruimschoots meer dan de nauwkeurigheid van
een moderne survey gyro.
Echter, ook bij latere gecorrigeerde exempla
ren kunnen grote afwijkingen voorkomen.
Door bij de waarneming het prisma rond de
kijkeras te verdraaien is dan te zien dat het op
tisch midden zich niet in de ruitvormige uit
sparing bevindt, maar ook niet in het midden
van de primaire zonneschijf (punt A in afbeel
ding 7). Door middel van een serie metingen
bij doorgeslagen kijkerstanden kan de afwij
king vervolgens bepaald worden indien het
prisma met de centreerfout in de azimutale
richting gemonteerd zit. Van de drie exempla
ren in mijn collectie heeft alleen het exemplaar
van Leica vrijwel geen centreerfout. Aan de
vele beschadigingen aan schroefjes en behui
zing te zien is het exemplaar van Van Leeuwen
ooit gedemonteerd geweest. Bij dit exemplaar
bevindt het optisch midden zich ongeveer in
het midden van de overlap van twee zonne
schijven (nabij punt B in afbeelding 7). De
oorzaak van deze afwijking zou kunnen zijn
6
18 Ah rend, Prijskoerant 22: Meten, nov. 1962, nr.3, pub!. no. 811, (Rijswijk, 1962), p. 27. Ahrend, Prijskoerant 22, meten: geodetisch,
hydrometrisch, matematisch, (Rijswijk, 1968), pp. 21-22, 25
19 Ahrin, Prijslijst Wild Geodetische instrumenten (Rijswijk, 1975), p. 5. Met dank aan Frank van der Lienden
20 Ahrin, Prijslijs t Wild Geodetisch e instrumenten (Rijswijk, 1975), pp. 5, 9
21 Ahrin, Prijslijs t Wild Geodetisch e instrumenten (Rijswijk, 1975), p. 11
22 Ahrin, Prijslijs t Wild Geodetisch e instrumenten (Rijswijk, 1975), p. 12
23 Met dank aan Jürg Dedual (mail d.d. 10 januari 2016 01:11). Bedragen zijn alleen in CHF bekend, de wisselkoers met de Euro was
circa 1.52CHF in 2001 en circa 1.47CHF in 2002, zie: https://www.ecb.europa.eu/stats/exchange/eurofxref/html/eurofxref-graph-
chf.en.html (laatst geraadpleegd 10 januari 2016).
24 In 1975 had fl.1.000 dezelfde koopkracht als €1.014,93 in 2001. Zie 'De waarde van de gulden euro: Een vergelijking van
de koopkracht van de gulden vanaf het jaar 1450 met een ander jaar.', website van het International Instituut voor Sociale
Geschiedenis: http://www.iisg.nl/hpw/calculate-nl.php (laatst geraadpleegd op 10 januari 2016).
