Traité de la Cosmographie aan het boek van
de Sansons toe te voegen. Er moet dus een
goed contact met deze 'Géographe Ordinaire
du Roi' Guillaume Sanson zijn geweest, en
misschien was dit wel de vriend die assistentie
heeft verleend bij het tweede boek.
Zijn derde boek: Traité de la Construction et
des principaux usages des instruments de ma-
thematique werd in 1709 uitgegeven en be
leefde drie herdrukken, aangevuld met nieuwe
gegevens of losse supplementen. Bestond het
eerste exemplaar nog uit 347 pagina's tekst, in
de vierde uitgave van 1752 was dit aantal opge
lopen tot 448 pagina's, Nicolas is dan al 19 jaar
dood. De zaak en het predicaat Koninklijk zijn
dan overgegaan op zijn vijfde zoon, Jean-
Baptiste Nicolas Bion, die omstreeks 1770 de
zaak sluit.
Vertalingen
Duits
De eerste vertaler was Johann Gabriel Doppel-
mayr (1677-1750), die in 1712 de Duitse ver
taling op de markt bracht. Hij dikte de titel wat
extra aan, die luidde: Neu-Eröffnete Mathema
tische Werck-Schule, oder Gründliche An-
weisung: Wie die Mathematische Instrumenten
nicht allein schicklich und recht zu gebrau-
chen, sondern auch auf die beste und accura-
teste Manier zu verfertigen, zu probieren und
allzeit in guten Stand zu erhalten sind. Ook de
naam van de schrijver viel deze eer te beurt:
Nicolai Bion, Berühmten Königl. Französis.
Ingenieurs &c.
Dat met dit werk kennelijk een gat in de Duitse
markt werd aangeboord, blijkt uit de vijf sup
plementen en bijgewerkte herdrukken, waar
van de laatste in 1765 het licht zag, terwijl voor
Johann het licht al 15 jaar eerder was uitge
gaan.
J.G. Doppelmayr was afkomstig uit Neuren
berg. Hij studeerde af aan de Maarten Luther
Universiteit te Halle in 1698. Daarna reisde hij
gedurende twee jaar door Duitsland, Neder
land en Engeland om zich te oriënteren. Na een
extra studie astronomie werd hij in 1704 pro
fessor aan de Universiteit van Altdorf tot aan
zijn dood. Hij heeft onder andere een groot
onderzoek gedaan naar de Neurenbergse wis
kundigen en instrumentmakers.7
Engels
In 1723 kwam de Engelse vertaling The Con
struction and Principal Uses of Mathematical
Instruments van Edmund Stone (ca. 1700
1768) beschikbaar. Stone gaf in zijn inleiding
aan, dat het boek van Bion, de tweede druk
van 1716, voor hem een veilige basis vormde
voor z'n eigen toegevoegde werk, dat speciaal
betrekking had op de instrumenten die in
Engeland een andere uitvoering kenden, zoals
onder andere het gebruik van Engelse maat
eenheden. Bion vermeldde het wel, maar be
steedde er verder geen aandacht aan. In 1758
en 1972 vond een herdruk plaats. E. Stone was
een autodidact. Hij hielp zijn vader, die als
tuinman op het landgoed van de Schotse Duke
of Argyll werkzaam was. Toen de Duke
kennisnam van de kwaliteiten van Edward,
wierp hij zich op als zijn mecenas en regelde
zijn werkzaamheden zodanig, dat er studietijd
vrijkwam. De grootste interesse van Edward
ging uit naar de wiskunde en alles wat daar-
49
Frontispice, boekillustratie t.o. titelpagina hiervan
7 Doppelmayr, Johann Gabriel: Historische Nachricht von den Nürnbergischen Mathematicis und Künstlern. Nürnberg 1730
