Varia: Dou model voor Rijnlands Mathematicus?
In 1666 schilderde Jan
Adrea Lievens (1644
1680) het schilderij 'de
Mathematicus' dat
thans als schoorsteen
stuk in de Rode Zaal
van het Gemeenlands-
huis van Rijnland te
Leiden aanwezig is
(134 x 168.5 cm). Het
was oorspronkelijk
bestemd als schoor
steenstuk ,,voor de
schou in de slaap
kamer van de Heer
van Wimmenum. Het
subject is een mathe
maticus gemaeckt bij
mijn soon (schrijft Jan
Lievens 'de oude') -
van mijn geordonneert
ende op veel plasen
over geschildert, daer
aen is verdient op het
aldernaest hondert
dickatons". Op 26 maart 1667 kreeg Jan Lie
vens voor zijn werk 300 gulden uitbetaald. De
kamer van de Heer van Wimmenum was een
van de kamers op de eerste verdieping. Als
dijkgraaf logeerde hij vaak in het Gemeen-
landshuis aan de Breestraat.1
Visie van 1996
Een citaat uit een tentoonstellingscatalogus
van 1996: 'Tegen het geopende venster - met
uitzicht op een Hollands polderlandschapje -
staat een graadstok of Jacobsstaf, een van oor
sprong astronomisch instrument, dat echter
ook werd gebruikt in de navigeerkunst. In zijn
rechterhand houdt de mathematicus en astro
nomische- of zonnering. Daarmee kon je aan
de hand van de zonnestand de tijd bepalen. Op
de tafel liggen instrumenten die vooral werden
gebruikt bij de landmeetkunde en de carto
grafie: van rechts naar links herkennen we een
proportionaalpasser, een liniaal, een steek-
passer, een gradenboog en een winkelhaak.
Te oordelen naar zijn instrumentarium houdt
de hier uitgebeelde mathematicus zich dus
voornamelijk bezig met de landmeetkunde en
de kaartenmakerij, wat gezien de connectie
van dit schilderij met het hoogheemraadschap
van Rijnland ook wel voor de hand ligt.
Correcte landkaarten van het gebied van het
Hoogheemraadschap waren immers van groot
belang: ze werden geraadpleegd bij het plannen
van waterstaatkundige ondernemingen, de ver
koop van kavels land, conflicten en geschillen,
enzovoort. Het hoogheemraadschap van Rijn
land had daarvoor een landmeter-cartograaf in
vaste dienst. Dat de hier voorgestelde mathe-
De Mathematicus van Jan Lievens uit 1666 (www.archieven.nl, KGV-000084)
1 G. 't Hart, Grepen uit de historie van Rijnlands huis, in: Leids jaarboekje 1976
168
