Constructie
De meetketting was gemaakt van metaal,
waarbij over het algemeen de schakels van
ijzer en de handvatten van een koperlegering
waren. Alleen volgens Van Nispen werden de
schakels "...in 't gemeen van stijfkoperdraet
gemaecktom niet te roesten...", terwijl "...de
keten aen beyde eynde hebben moet ysere rin
gen om bequamelijck met de handt gevat
te worden wanneer men die voort slepen
wil."32
De schakels waren direct, met een ring, of
zelfs met twee of drie ringen aan elkaar beves
tigd, afhankelijk van het type meetketting (zie
afbeeldingen 3, 4, 5, 6 en 10. Hele eenheden
(roedes, perches, meters, etc.) werden over het
algemeen gemarkeerd met een label of ring
van afwijkend materiaal. Rathborne voegde
daaraan toe dat hij elke XA perch (hij gebruikt
het equivalent pole) nog markeerde met een
roodgekleurde lap stof en elke perch met
een gele.33
Tabel 2 laat zien hoe meetkettin-
gen ingedeeld zijn (geweest). De
tabel is in rijen ingedeeld in drie
tijdsperioden, terwijl in kolommen
de bron, de specificatie van de
meetketting en die van de schakels
getoond wordt. Daar waar de
waarden uit de context bepaald
konden worden zijn deze in vier
kant haken gegeven. Indien
dit niet mogelijk was, is dit aange
geven met een vraagteken.34 De
lengtes van de meetkettingen en de
schakels zijn zowel gegeven in de
originele eenheden "[o.e.]" als in
meters "[m]", waarbij in de omre
kening, vanwege het gebrek aan
standaardisatie in de vroegste
periode, van voeten van 30 centimeter uit
gegaan is. De metrische kolommen zijn dus
slechts ter indicatie.
De eerste periode betreft de tien vroegste bron
nen die mij bekend zijn waarin de meetketting
daadwerkelijk gespecificeerd wordt. Estienne
komt twee keer hierin voor, omdat de Neder
landse editie afwijkt van de overige. De groep
eindigt met Aaron Rathborne en Edmund
Gunter, aangezien beiden van belang zijn
geweest voor de standaardisatie van de meet-
ketting. Om deze reden worden beiden ge
regeld gezien als de uitvinder van de meet-
ketting, maar, zoals we hierboven hebben
gezien, is dit onterecht.35 Zowel Rathborne als
Gunter maakten de ketting decimaal,36 een
methode die ook later door Van Nispen en
Morgenster gevolgd zou worden.37 Rathborne
deed dit door elk van de vier perches (van elk
16.5 feet) in zijn meetketting onder te verdelen
13
Jror
karlnc
L-ehakd:,
133"
ITU
133
Icnclc
|rn|
3GTl3l
|ir|
1R?R
r.MlMra
FR
■TÏA.1
77
7
[1 i-Lf-r
osn
1F?S
F-: HUH
FR
'HI 11H
1 r- 111. fi
r? -n. Fa]
i,«i
"Vureui:
CM
['AH I'll 9]
II
h
ltUU
Lscerny
r-L
IWVS
P, 1U
1U. us
.jij 1LLJ?
1 VWfl
U.UL
1Ï.LJ
Lu:jf
LN
p-wch
Ii. Ii, A
I III, t. L'J
uu, v, ll
l tat
L-.UL
ILÜ1
Mcnc
UJ
n_ltc-
III
UU
V
V
1fC0
Sfin^rvA
M
i'JWÏ
1C
ie. 38
;iT- nap
V-
C' "5
If 1
r/eliJï
LA
LnoeveJ
U
PL, tu
1 Lvwfll
U.UL
IL'Li
MT-fcCfT-
L-i
p-wch
II, Ii
1L. 'S
AlL, UL J
1 itch
L.Li
IC lili
ijjri'if
L'J
perch
A
IL
ILL
7 LIAItll rch
C-.IL
It?-
tijrtct
E*-J
perch
A
in
inn
r icn tch
C-.II
isn~
r.yhcii.ir
FM
.r.rch:; TOhhara or 4
Vi IT- ftrirt 1£ F
Q.lllft'
KHZ
r-L
rows
p
u
nc-i
L\ii
KHA
"A"
LM
perch
Ml
IIL.JI
iy;i
IL'.UU lod
L-.Ib
17ft3
r-'MUHPlH
M
i.h:h
F
•ft
[in
I- ri-Hl
r- -ft
1755
-Vil V
F%J
0
(fciV i/liff"'
■i if- f Éfc-J. r.M i*
Iv'H
1
UIokkws
r-L
IWVS
P, 1U
1U. us
OL', ILL
1' IL icudt
u.us
lUU-f
LM
II
1LJ
UL
II*
l tat
l.LL
lE'-i
_CUKT
r-.L
irclcr
III, 2 J
I III, IL
2L, AU
L.G Yi=:d
C-.CL
inm
-tocül
hJL
irclr.r
2T
in
4C
n.R tirrrr
c-.f-n
ir?n
hteit
FVJ
rr h 1 h
?n
1 f.r.
n 7
run*
*ry
F'-4
ii hIhi
sn
isn
n 7 iih
Tabel 2: Voorbeelden van meetkettingen en hun indeling volgens
primaire bronnen
32 Nispen, De Beknopte Lant-Meet-Konst..., p. 183
33 A. Rathborne, The Surveyor in Foure Bookes (London, 1616), p. 132
34 In een paar gevallen is het niet duidelijk of een roede in 10 of in 12 voet verdeeld moest worden. In die gevallen is gekozen voor
12 en staat buiten de blokhaken een vraagteken.
35 Voor Rathborne als uitvinder zie onder andere Norejko, R., 'How Surveying Equipment Affects Accuracy of Property Line
Distances', in: Oklahoma Ad Valorem Forum, Volume XIV, Issue !V (April 2005), p.4. Voor Gunter zie onder andere de Engelse
Wikipediapagina over de meetketting, waarin Gunter credit gegeven wordt voor de introductie, in het foutieve jaar 1620 (zijn
eerste publicatie over de meetketting dateert van 1624), terwijl geclaimd wordt dat dat jaar ver voor de ontwikkeling van de
theodoliet is. Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Gunter%27s_chain (laatst geraadpleegd 23 januari 2017).
36 Rathborne, The Surveyor..., pp.131-133. E. Gunter, The description and vse of the sector, the crosse-staffe, and other instruments for such
as are studious of mathematical practise. (London, 1624), p. 73
37 Nispen, De Beknopte Lant-Meet-Konst..., p.183. Morgenster, Werkdadige Meetkonst..., p. 57
2017-1 De Hollandse Cirkel
