in 100 schakels (hij noemde dit 10 primes,
onderverdeeld in 10 seconds).38 Gunter deed
dit met de hele meetketting van 4 perches,
waardoor zijn schakels vier keer zo lang
werden als die van Rathborne.39 Met name
Gunters meetketting zou tot in de twintigste
eeuw in gebruik blijven.40
De tweede groep betreft een aantal Engelse en
Nederlandse bronnen. De eerste Engelstalige
bron is van Gunter zelf met een alternatieve
versie van zijn meetketting, waarbij een perch
niet 16.5, maar 18 feet lang is, de overige ver
wijzen naar Rathborne en/of Gunter, waaruit
het belang van beiden voor de ontwikkeling
blijkt. Alleen Vincent Wing heeft daarbij nog
een poging gedaan een nieuw type meetketting
te introduceren (hij bespreekt ook Rathborne's
meetketting), waarbij elke perch in 20 delen
werd verdeeld.41 Wing gaf daarbij niet aan hoe
lang de meetketting was, al mogen we aanne
men dat deze ook 4 perches was, en dus zijn de
maten in vierkante haken gegeven. William
Bald sluit de groep en wordt genoemd vanwege
de hoge nauwkeurigheden die hij met een spe
ciale meetketting wist te bereiken, waarover
verderop meer. De Nederlandse bronnen in
deze groep laten zien hoe de drie bekendste
Nederlandse auteurs uit de achttiende eeuw de
ketting beschreven.
De laatste groep bevat een paar voorbeelden
van metrische meetkettingen uit zowel Neder
landstalige als Engelstalige literatuur. Met
name het werk uit 2004 (eerste druk 1999) van
S.K. Roy is interessant, aangezien dit het mo
dernste werk is dat ik kon vinden waarin over
de meetketting geschreven wordt, omdat dit
nog in gebruik is: "In our country it is fre
quently used though in other countries it is
being gradually replaced by tapes" (in ons land
wordt hij veelvuldig gebruikt, hoewel het in
andere landen geleidelijk vervangen is door
meetveren).42 Roy is docent aan het Bengal
Engineering College in Durgapur, India, het
land waar meerdere bedrijven nog steeds meet-
kettingen produceren.
Precisie
Aangezien de meetketting momenteel nog door
zeker 26 fabrikanten geproduceerd wordt (zie
afbeelding 3), gaat hij al ten minste 575 jaar
mee, ruimschoots langer dan de theodoliet.43
Kennelijk heeft het instrument bepaalde eigen
schappen die zeer gewaardeerd worden; zoals
Aardoom reeds schreef: "In vergelijking met
het in de Middeleeuwen voor de lengtemeting
nog gehanteerde meetkoord, was de uitvinding
van de meetketting een precisieverhogende
doorbraak."44
Dat de precisie van het meetkoord al in de zes
tiende eeuw een punt van aandacht was, be
schreef Benese in 1537:
14
Afb. 3. Een nieuwe meetketting van Indiase makelij
38 Rathborne, The Surveyor..., pp. 131-133
39 Gunter, The description and vse..., p. 73
40 Chesterman, James Chesterman and Company Limited, Bow Works, Ecclesal! Road, Sheffield II, England, Manufacturers since 1821 of
Measuring Tapes, Rules, Gauges, Engineer's Tools, Catalogue No. 103, July, 1962, (Sheffield, 1962), p. B15
41 V. Wing, Geodoetes practicus, or, The art of surveying surveyed and laid out in a more accurate, plain and expeditious plot, then hath
hitherto been performed: being a worke very usefull for surveyors, architects, engineers, masons, carpenters, joyners, brick-layers,
glasiers, painters, &c. and generally for all them that are ingeniously affected with such kinde of learning (London, 1664), p. 111
42 S.K. Roy, Fundamentals of Surveying (New Delhi, 2004), p. 30
43 Zie "Measuring Equipments Instruments, Survey Chain" op Indiamart,com https://dir.indiamart.com/impcat/survey-chain.html
(laatst geraadpleegd op 16/01/2017)
44 Aardoom, 'Landmeters en meetkettingtrekkers...', p. 4
2017-1 De Hollandse Cirkel
