Later zouden de meetpennen van ijzerdraad
gemaakt worden en werden de meetkettingen
soms voorzien van "...handvatten, waarin half
cirkelvormige openingen aanwezig zijn, waar
door de meetpen gestoken wordt."53 Werd dit
correct toegepast, dan wees bij het handvat aan
het ene uiteinde van de meetketting het holletje
in de richting van het uiteinde, terwijl dit aan
het andere uiteinde in de richting van de meet-
ketting was (zie afbeelding 4). Waren beide
handvatten identiek, dan konden meetfouten
optreden bij gebruik van meetpennen met een
andere diameter dan de holletjes.54 Indien
daarbij de holletjes aan beide uiteinden rich
ting de ketting wezen, dan kon de ketting
slechts opgenomen worden door een van de
meetpennen weg te nemen, hetgeen dan naar
we aan mogen nemen de achterste zal zijn ge
weest.
Holletjes in de handvatten van meetkettingen
waren echter geen gemeengoed, zoals een
snelle inventarisatie van meetkettingen op het
Internet ons leert. Over het algemeen zijn de
handvatten glad (zie afbeeldingen 5 en 6) en
soms zelfs van dermate dun materiaal dat ver
vorming bij het aantrekken niet uit te sluiten is
(zie afbeelding 6).
Afb. 4. Handvatten met correct toegepaste holletjes
voor de meetpennen (collectie Bezoekerscentrum
Beemster)
hy zelfs moet zyn ring styf tegen de penne of
stok aanhouden, op dat de pennen net een Keten
van malkander zyn. Men kan hier uit nu wel
ramen hoe onzeker twe[e] onkundige in de
Meetkonst een lyn afmeten, daar 't evenwel
zommige [land]Meters van laten doen; want
zulke zullen de Keten, al wildenze getrouwelijk
meten, by na nooit na behoren uittrekken:
somtyds leggenze die niet regt in de rojing, dan
latenze die weer de hoog en laagten des velds
nagaan [volgen], en meer diergelyke gebreken
zynze onderhavig: dit word immers den Meter
dan niet t'onregt aangewreven, als men zeid dat
't zyn schuld is.52
Afb. 5. De gladde handvatten van een 100feet
Chesterman chain
Afb. 6. Een van de dunne en gladde handvatten van
een Franse 10 meter-meetketting
52 Morgenster, WerkdadigeMeetkonst..., pp. 68-69
53 Leusen, Landmeten en Waterpassen, p. 45
54 J.W.L. Habraken, Landmeten en Waterpassen, Handleiding voor het Technisch Onderwijs. Tekst (Batavia-Centrum, 1940), p. 13
16
2017-1 De Hollandse Cirkel
